CZAS PRZESZŁY DOKONANY - PASSATO PROSSIMO - GRAMATYKA JĘZYKA WŁOSKIEGO

Czas przeszły dokonany – Passato prossimo

Zastosowanie

Czasu Passato Prossimo stosujemy w następujących sytuacjach:

• kiedy mówimy o czynnościach, które wydarzyły sie przed chwilą
• mówiąc o zakończonych czynnościach przeszłych, występujących w obrębie niezakończonego jeszcze okresu czasu
• kiedy mówimy o czynnościach, które wydarzyły się jedna po drugiej.
• mówiąc o zakończonych czynnościach przeszłych, których skutki są nadal widoczne w chwili gdy o nich mówimy,

Konstrukcja czasu

Włoski czas przeszły dokonany Passato Prossimo jest czasem złożonym tj. składa się z czasownika posiłkowego (odpowiednio odmienionego) oraz imiesłowu biernego.

Aby skonstruować dowolne zdanie w czasie  Passato Prossimo potrzebujemy najpierw odpowiednio odmieniony czasownik posiłkowy essere "być" lub avere "mieć". Czasownik posiłkowy należy odmienić przez osoby zgodnie z zasadami odmiany w czasie teraźniejszym.

Po czasowniku posiłkowym stawiamy właściwy czasownik wyrażający opisywaną czynność w formie imiesłowu biernego participio passato. W języku włoskim imiesłów bierny dowolnego czasownika tworzymy na podstawie jego bezokolicznika zastępując końcówkę odpowiadającą danej koniugacji według poniższej tabelki.

końcówka bezokolicznika	końcówka imiesłowu biernego
-are	-ato
-ere	-uto
-ire	-ito

• Przykłady tworzenia regularnych imiesłowów biernych:
  
  

W języku włoskim imiesłów bierny participio passato często tworzony jest w sposób nieregularny co jest pewnym utrudnieniem podczas nauki tego języka. W takich przypadkach nie pozostaje nam nic innego jak zapamiętać te dość liczne wyjątki.

Kilka przykładów zdań w czasie passato prossimo:

Tworzenie czasu passato prossimo: czasowniki posiłkowe

Jak już wspomnieliśmy konstrukcja zdań w czasie passato prossimo wymaga użycia odpowiednio odmienionego czasownika posiłkowego essere (być) lub avere (mieć).

Po czasowniku posiłkowym musimy postawić imiesłowu biernego, który opisuje wykonywaną czynność. Na końcu zdania umieszczamy dopełnienie. Całość można zobrazować poniższym schematem:

Essere/ avere + participio passato + dopełnienie

I przykład:

Warto zauważyć, iż użycie czasownika posiłkowego essere lub avere nie jest sprawą dowolną. Dla zadanego imiesłowu biernego należy użyć odpowiedający mu czasownik posiłkowy. Reguły jakimi kierujemy się w tej kwestii przedstawiono poniżej.

Konstrukcja czasu przeszłego dokonanego z czasownikiem posiłkowym: avere

PODMIOT + ODMIENIONY CZASOWNIK AVERE + PARTICIPIO PASSATO + DOPEŁNIENIE

Zawsze stosujemy czasownik avere odmieniony w czasie teraźniejszym, tak jak to przedstawiono w poniższej tabelce.

Liczba pojedyncza 1. io ho 2. tu hai 3. lui, lei ha

Liczba mnoga 1. noi abbiamo 2. voi avete 3. loro Hanno

Czasownik posiłkowy avere używamy łącznie z następującymi czasownikami konkretnymi (opisującymi czynność, w formie imiesłowu biernego):

1. z wszystkimi czasownikami przechodnimi, tj. czasownikami wymagającymi dodatkowego, bezpośredniego określenia np. czytać (co?) > gazetę, pisać (co?) > egzamin:

2) z tzw. czasownikami ruchu tj. opisującymi zwjawisko ruchu, a nie jego docelowość:

3) również z niektórymi czasownikami nieprzechodnimi tj. takimi, które nie posiadają dopełnienia bliższego. Najczęściej spotykane czasowniki tego typu zestawiono w poniższej tabeli:

Bazując na przedstawionych powyżej przypadkach stosowania czasownika posiłkowego avere, poniżej podajemy przykłady pełnej odmiany czasowników przez osoby w czasie przeszłym dokonanym:

Przykład konstrukcji zdania w czasie przeszłym dokonanym

Noi abbiamo mangiato il pranzo - Zjedliśmy obiad.

1. PODMIOT:  Noi (my) 2. CZASOWNIK POSIŁKOWY avere (odmieniony w czasie teraźniejszym, liczba mnoga, 1 osoba): abbiamo 3. IMIESŁÓW BIERNY (PARTICIPIO PASSADO) CZASOWNIKA mangiare: mangiato 4. DOPEŁNIENIE: il pranzo

Konstrukcja czasu przeszłego dokonanego z czasownikiem posiłkowym: essere

PODMIOT + ODMIENIONY CZASOWNIK ESSERE + PARTICIPIO PASSATO + DOPEŁNIENIE

Zawsze stosujemy czasownik posiłkowy essere odmieniony w czasie teraźniejszym, tak jak to przedstawiono w poniższej tabelce.

Liczba pojedyncza 1. io sono 2. tu sei 3. lui, lei è

Liczba mnoga 1. noi siamo 2. voi siete 3. loro sono

Czasownik posiłkowy essere używamy łącznie z następującymi czasownikami konkretnymi (opisującymi czynność, w formie imiesłowu biernego):

1) z czasownikami zwrotnymi (tj. takimi które zawierają "się" np. myć się, czesać się)

2) z większością czasowników nieprzechodnich. Czasowniki nieprzechodnie możemy dodatkowo podzielić na dwie grupy: czasowniki statyczne i czasowniki zmiany stanu. Poniżej przedstawiamy kilka przykładów do każdej z wymienionych grup czasowników nieprzechodnich:

- czasowniki statyczne:

- czasowniki zmiany stanu:

2) z większość czasowników ruchu (tutaj w odróżnieniu od czasownika posiłkowego avere istotne jest osiągnięcie celu, a nie saom poruszanie się):

Uwaga!!!
Imiesłów bierny (participio passato) w przypadku występowania łącznie z czasownikiem posiłkowym essere zmienia końcówkę w zależności od kontekstu zdania, a dokładniej liczby (pojedynczej/mnogiej) i rodzaju (żeński/ męski).

Przypadki odmiany imiesłowów biernych występujących łącznie z essere dla rodzaju męskiego w 3 koniugacjach (-are, -ere, -ire):

Przypadki odmiany imiesłowów biernych występujących łącznie z essere dla rodzaju żeńskiego w 3 koniugacjach (-are, -ere, -ire):

Na podstawie powyższych przykładów możemy wyciągnąć następujący wniosek co do końcówek imiesłowy biernego w zależności od liczby w jakiej występuje podmiot i rodzaju rzeczownika:

1. LICZBA POJEDYNCZA, RODZAJ MĘSKI:  –o , np. sono andato al mare = pojechałem nad morze 2. LICZBA POJEDYNCZA, RODZAJ ŻEŃSKI: –a , np. sono andata al mare = pojechałam nad morze 3. LICZBA MNOGA, RODZAJ MĘSKI: –i , np. sono andati al mare = pojechali nad morze 4. LICZBA MNOGA, RODZAJ ŻEŃSKI: –e , np. sono andate al mare = pojechały nad morze

Przykład konstrukcji zdania w czasie przeszłym dokonanym

Loro sono andati in montagna - Oni pojechali w góry.

1. PODMIOT:  Loro (oni) 2. CZASOWNIK POSIŁKOWY essere (odmieniony w czasie teraźniejszym, liczba mnoga, 3 osoba): sono 3. IMIESŁÓW BIERNY (PARTICIPIO PASSADO) CZASOWNIKA andare: andati 4. DOPEŁNIENIE: in montagna

Konstrukcja czasu przeszłego dokonanego z czasownikiem zwrotnym

W przypadku konstrukcji w języku włoskim zdania w czasie przeszłym dokonanym, w którym występuje czasownik zwrotny należy jako czasownik posiłkowy używać essere zgodnie z wymienionymi powyżej zasadami użycia czasowników posiłkowych.

PODMIOT + ZAIMEK ZWROTNY + ODMIENIONY CZASOWNIK ESSERE + PARTICIPIO PASSATO + DOPEŁNIENIE

Poniżej przedstawiamy przykłady odmiany czasowników zwrotnych w czasie passato prossimo ( "lavarsi " - "myć sie", "svegliarsi – budzić się"). Warto zwrócić uwagę, że odmienianie "się" wędruje przed czasownik posiłkowy essere (również odpowiednio odmieniony), natomiast koncówka imiesłowu biernego powinna być odpowiedniu uzgodniona co do liczby (pojedynczej/mnogiej) i rodzaju (męski/żeński).

Liczba pojedyncza io mi sono lavato/a tu ti sei lavato/a lui, lei, Lei si è lavato/a

Liczba mnoga noi ci siamo lavati/e voi vi siete lavati/e loro, Loro si sono lavati/e




Liczba pojedyncza io mi sono svegliato/a tu ti sei svegliato/a lui, lei, Lei si è svegliato/a

Liczba mnoga noi ci siamo svegliati/e voi vi siete svegliati/e loro, Loro si sono svegliati/e

Przykład konstrukcji zdania w czasie przeszłym dokonanym z czasownikiem zwrotnym

Ci siamo innamorati a prima vista. - Zakochaliśmy się w sobie od pierwszego wejrzenia.

1. PODMIOT:  Noi (my) - pominięte 2. ODMIENIONY ZAIMEK ZWROTNY "się" CZASOWNIKA ZWROTNEGO innamorarsi: ci 2. CZASOWNIK POSIŁKOWY essere (odmieniony w czasie teraźniejszym, liczba mnoga, 2 osoba): siamo 3. IMIESŁÓW BIERNY (PARTICIPIO PASSADO) CZASOWNIKA innamorarsi: innamorati 4. DOPEŁNIENIE: a prima vista




Mi sono svegliato Alle 8:30. - Obudziłem się o 8:30.

1. PODMIOT:  Io (Ja) - pominięte 2. ODMIENIONY ZAIMEK ZWROTNY "się" CZASOWNIKA ZWROTNEGO svegliarsi: mi 2. CZASOWNIK POSIŁKOWY essere (odmieniony w czasie teraźniejszym, liczba pojedyncza, 1 osoba): sono 3. IMIESŁÓW BIERNY (PARTICIPIO PASSADO) CZASOWNIKA svegliarsi: svegliato 4. DOPEŁNIENIE: Alle 8:30



Więcej przykładów odmiany czasowników zwrotnych w czasie passato prossimo:

Ti sei alzato? - Wstałeś? Si sono innamorati. - Zakochali się. Ci siamo lavati - Umyliśmy się. Mi sono pettinata. - Uczesałam się.

UWAGA!!!
Zwróć uwagę, że zaimek zwrotny "się" występujący w przypadku czasowników zwrotnych, w języku włoskim ulega odmianie przez osoby! Podczas gdy w języku polskim w każdej osobie ma on to samo znaczenie, poprostu: "się".

Konstrukcja przeczeń w czasie przeszłym dokonanym

Do konstrukcji zdań przeczących używamy partykuły przeczącej "non"  . Jeżeli tworzone zdanie zawiera czasownik zwrotny to w takiej sytuacji partykuła "non"  wędruje przed zaimek zwrotny "się". W ogólności partykułę przeczącą umieszczamy pomiędzy podmiotem, a czasownikiem posiłkowym.

Non si è alzato alle sette ma alle nono di mattina. - Nie obudził się o siódmej, ale o dziewiątej rano.

Określniki czasu stosowane w czasie passato prossimo:

Quell'estate - tamtego lata L'anno scorso - w zeszłym roku Il mese scorso - zeszłym miesiącu La settimana scorsa - w zeszłym tygodniu Una settimana fa - tydzień temu Domenica scorsa - w zeszłą niedzielę Tre giorni fa - trzy dni temu Quel giorno - tamtego dnia L'altroieri - przedwczoraj Ieri mattina - wczoraj rano Ieri pomeriggio - wczoraj popołudniu Un'ora fa - godzinę temu

Autor Tekstu: Natalia Rzepka