CZAS PRZESZŁY DOKONANY (ODLEGŁY) - PASSATO REMOTO W JĘZYKU WŁOSKIM

Konstrukcja zdania w czasie przeszłmy dokonanym - odległym, historycznym (Passato remoto)

PODMIOT + CZASOWNIK + DOPEŁNIENIE

Zastosowanie czasu Passato Remoto:

1) do mówienia o odległych faktach historycznych , przy czym wskazujemy na konkretną datę, okres czasu

Cristoforo Colombo scoprì l'America nel 1492.	Krzysztof Kolumb odkrył Amerykę w 1942 roku.
Il conflitto terminò nel 1989.	Konflikt zakończył się w 1989 roku.
L’accidente ebbe luogo 45 anni fa.	Wypadek miał miejsce 45 lat temu.
Da Vinci finì La Gioconda nel 1478	Da Vinci skończył Giocondę w 1478 roku.

2) jako literacki odpowiednik passato prossimo (narracje w książkach, prasie), stosowany w języku pisanym np. pracach naukowych

"Lo presero i ferrovieri, e lo tennero qualche tempo alla stazione." (Carlo Levi	Kolejarze wzięli go i zatrzymali jakiś czas na stacji.
"Valeria capì dai miei occhi, afferrò le carte, le intascò, si alzò."(Gina Lagorio)	Waleria zrozumiała po moich oczach, chwyciła papiery, schowała je i wstała.

3) do wyrażania jak sama nazwa wskazuje odległych dokonanych czynności mających miejsce w przeszłości (bez związku z teraźniejszością), do mówienia o wydarzeniach z przeszłości do których mamy obojętny stosunek emocjonalny (są dla nas odległe, nie czujemy z nimi związku)

Porównanie passato remoto i passto prossimo

passato remoto	passato prossimo
brak związku, wpływu na teraźniejszość	istnieje związek, wpływ na teraźniejszość
Da bambina ebbi le lezioni di musica.	Da bambina ho avuto le lezioni di musica e adesso sono pianista.
Jako dziecko miałam lekcje muzyki – nie wiemy jaki skutek miało to na dalsze życie.	Jako dziecko miałam lekcje muzyki i to spowodowało, że teraz jestem pianistką.- skutek widoczny w teraźniejszości

Uwaga! Warto zuważyć, że po przetłumaczeniu oba zdania brzmią identycznie (miałam) pomimo, że mają inną semantykę.

6) na południu Włoch stosowany zamiennie z passato prossimo

Budowa zdań w czasie Passato remoto

Jak możemy zobaczyć na powyższym schemacie konstrukcji zdań w czasie Passate Remoto składają się one z: podmiotu, czasownika, dopełnienia. Istotnym elementem odróżniającym zdania wyrażone w tym czasie od zdań wyrażonych w innych czasach jest czasownik. Jest to więc czas prosty tj. nie występuje tutaj czasownik posiłkowy, a w poszczególnych osobach stosujemy odpowiednio odmieniony czasownik, zgodnie z jedną z 3 koniugacji na którą wskazuje końcówka bezokolicznika (-are, -ere, -ire). Końcówki stosowane przy regularnej odmianie czasowników przez osoby w czasie Passato Remoto przedstawiono w poniższej tabeli.

CZASOWNIKI REGULARNE - ODMIANA

I KONIUGACJA

II KONIUGACJA

III KONIUGACJA

CZASOWNIKI NIEREGULARNE

Niestety istnieje również spora gurpa czasowników odmnieniających się w  Passato Remoto nieregularnie. Typowymi czasownikami należącymi do grupy czasowników nieregularnych są essere - być i avere - mieć. Przykład ich odmiany w Passato Remoto przedstawiono w poniższej tabeli:

Poniżej przedstawiono kolejną grupę czasowników o nieregularnej odminanie tj. dare - dawać, stare - przebywać, fare - robić:

Poza wymienionymi do tej pory czasownikami nieregularnymi wszystkie pozostałe mają nieregularną tylko pierwszą i trzecią osobę liczby pojedynczej oraz trzecią osobę liczby mnogiej. Można by je więc uznać za czasowniki regularne z obocznością, gdyż znając tylko ich pierwszą osobe liczby pojedynczej możemy w łatwy sposób wydedukować pozostałe przypadki przy odmianie przez osoby.

ALGORYTM ODMIANY

1) Od pierwszej osoby liczby pojedynczej odcinamy końcówkę -si i dodajemy końcówkę  -se w celu otrzymania trzeciej osoby liczby pojedynczej
2) Od pierwszej osoby liczby pojedynczej odcinamy końcówkę -si i dodajemy końcówkę -sero w celu otrzymania trzeciej osoby liczby mnogiej
3) Pozostałe osoby liczby pojedynczej (2) i mnogiej (1,3) tworzymyw sposób regularny

Więdząc już w jaki sposób odmieniamy czasowniki nieregularne (czasowniki z obocznością) oraz to, że najbardziej istotna jest w ich przypadku pierwsza osoba liczby pojedynczej, gdyż na jej podstawie potrafimy podać pełną odmianę czasownika w Passato Remoto, przedstawiamy kilka przykładów takich czasowników wraz z wyróżnionymi ich pierwszymi osobami liczby pojedynczej:

W przypadku czasowników zakończonych na -cere, -gere, -gliere, -gnere, -guere, -rrere, -vere odcinamy -c-, -g-, -gu, -r-, -v-:

W przypadku czasowników zakończonych na -dere, -rdere, -ndere, -nere odcinamy -d-, -rd-, -nd-, -n-:

CZAS PRZESZŁY DOKONANY - PASSATO PROSSIMO - GRAMATYKA JĘZYKA WŁOSKIEGO

Czas przeszły dokonany – Passato prossimo

Zastosowanie

Czasu Passato Prossimo stosujemy w następujących sytuacjach:

• kiedy mówimy o czynnościach, które wydarzyły sie przed chwilą
• mówiąc o zakończonych czynnościach przeszłych, występujących w obrębie niezakończonego jeszcze okresu czasu
• kiedy mówimy o czynnościach, które wydarzyły się jedna po drugiej.
• mówiąc o zakończonych czynnościach przeszłych, których skutki są nadal widoczne w chwili gdy o nich mówimy,

Konstrukcja czasu

Włoski czas przeszły dokonany Passato Prossimo jest czasem złożonym tj. składa się z czasownika posiłkowego (odpowiednio odmienionego) oraz imiesłowu biernego.

Aby skonstruować dowolne zdanie w czasie  Passato Prossimo potrzebujemy najpierw odpowiednio odmieniony czasownik posiłkowy essere "być" lub avere "mieć". Czasownik posiłkowy należy odmienić przez osoby zgodnie z zasadami odmiany w czasie teraźniejszym.

Po czasowniku posiłkowym stawiamy właściwy czasownik wyrażający opisywaną czynność w formie imiesłowu biernego participio passato. W języku włoskim imiesłów bierny dowolnego czasownika tworzymy na podstawie jego bezokolicznika zastępując końcówkę odpowiadającą danej koniugacji według poniższej tabelki.

końcówka bezokolicznika	końcówka imiesłowu biernego
-are	-ato
-ere	-uto
-ire	-ito

• Przykłady tworzenia regularnych imiesłowów biernych:
  
  

W języku włoskim imiesłów bierny participio passato często tworzony jest w sposób nieregularny co jest pewnym utrudnieniem podczas nauki tego języka. W takich przypadkach nie pozostaje nam nic innego jak zapamiętać te dość liczne wyjątki.

Kilka przykładów zdań w czasie passato prossimo:

Tworzenie czasu passato prossimo: czasowniki posiłkowe

Jak już wspomnieliśmy konstrukcja zdań w czasie passato prossimo wymaga użycia odpowiednio odmienionego czasownika posiłkowego essere (być) lub avere (mieć).

Po czasowniku posiłkowym musimy postawić imiesłowu biernego, który opisuje wykonywaną czynność. Na końcu zdania umieszczamy dopełnienie. Całość można zobrazować poniższym schematem:

Essere/ avere + participio passato + dopełnienie

I przykład:

Warto zauważyć, iż użycie czasownika posiłkowego essere lub avere nie jest sprawą dowolną. Dla zadanego imiesłowu biernego należy użyć odpowiedający mu czasownik posiłkowy. Reguły jakimi kierujemy się w tej kwestii przedstawiono poniżej.

Konstrukcja czasu przeszłego dokonanego z czasownikiem posiłkowym: avere

PODMIOT + ODMIENIONY CZASOWNIK AVERE + PARTICIPIO PASSATO + DOPEŁNIENIE

Zawsze stosujemy czasownik avere odmieniony w czasie teraźniejszym, tak jak to przedstawiono w poniższej tabelce.

Liczba pojedyncza 1. io ho 2. tu hai 3. lui, lei ha

Liczba mnoga 1. noi abbiamo 2. voi avete 3. loro Hanno

Czasownik posiłkowy avere używamy łącznie z następującymi czasownikami konkretnymi (opisującymi czynność, w formie imiesłowu biernego):

1. z wszystkimi czasownikami przechodnimi, tj. czasownikami wymagającymi dodatkowego, bezpośredniego określenia np. czytać (co?) > gazetę, pisać (co?) > egzamin:

2) z tzw. czasownikami ruchu tj. opisującymi zwjawisko ruchu, a nie jego docelowość:

3) również z niektórymi czasownikami nieprzechodnimi tj. takimi, które nie posiadają dopełnienia bliższego. Najczęściej spotykane czasowniki tego typu zestawiono w poniższej tabeli:

Bazując na przedstawionych powyżej przypadkach stosowania czasownika posiłkowego avere, poniżej podajemy przykłady pełnej odmiany czasowników przez osoby w czasie przeszłym dokonanym:

Przykład konstrukcji zdania w czasie przeszłym dokonanym

Noi abbiamo mangiato il pranzo - Zjedliśmy obiad.

1. PODMIOT:  Noi (my) 2. CZASOWNIK POSIŁKOWY avere (odmieniony w czasie teraźniejszym, liczba mnoga, 1 osoba): abbiamo 3. IMIESŁÓW BIERNY (PARTICIPIO PASSADO) CZASOWNIKA mangiare: mangiato 4. DOPEŁNIENIE: il pranzo

Konstrukcja czasu przeszłego dokonanego z czasownikiem posiłkowym: essere

PODMIOT + ODMIENIONY CZASOWNIK ESSERE + PARTICIPIO PASSATO + DOPEŁNIENIE

Zawsze stosujemy czasownik posiłkowy essere odmieniony w czasie teraźniejszym, tak jak to przedstawiono w poniższej tabelce.

Liczba pojedyncza 1. io sono 2. tu sei 3. lui, lei è

Liczba mnoga 1. noi siamo 2. voi siete 3. loro sono

Czasownik posiłkowy essere używamy łącznie z następującymi czasownikami konkretnymi (opisującymi czynność, w formie imiesłowu biernego):

1) z czasownikami zwrotnymi (tj. takimi które zawierają "się" np. myć się, czesać się)

2) z większością czasowników nieprzechodnich. Czasowniki nieprzechodnie możemy dodatkowo podzielić na dwie grupy: czasowniki statyczne i czasowniki zmiany stanu. Poniżej przedstawiamy kilka przykładów do każdej z wymienionych grup czasowników nieprzechodnich:

- czasowniki statyczne:

- czasowniki zmiany stanu:

2) z większość czasowników ruchu (tutaj w odróżnieniu od czasownika posiłkowego avere istotne jest osiągnięcie celu, a nie saom poruszanie się):

Uwaga!!!
Imiesłów bierny (participio passato) w przypadku występowania łącznie z czasownikiem posiłkowym essere zmienia końcówkę w zależności od kontekstu zdania, a dokładniej liczby (pojedynczej/mnogiej) i rodzaju (żeński/ męski).

Przypadki odmiany imiesłowów biernych występujących łącznie z essere dla rodzaju męskiego w 3 koniugacjach (-are, -ere, -ire):

Przypadki odmiany imiesłowów biernych występujących łącznie z essere dla rodzaju żeńskiego w 3 koniugacjach (-are, -ere, -ire):

Na podstawie powyższych przykładów możemy wyciągnąć następujący wniosek co do końcówek imiesłowy biernego w zależności od liczby w jakiej występuje podmiot i rodzaju rzeczownika:

1. LICZBA POJEDYNCZA, RODZAJ MĘSKI:  –o , np. sono andato al mare = pojechałem nad morze 2. LICZBA POJEDYNCZA, RODZAJ ŻEŃSKI: –a , np. sono andata al mare = pojechałam nad morze 3. LICZBA MNOGA, RODZAJ MĘSKI: –i , np. sono andati al mare = pojechali nad morze 4. LICZBA MNOGA, RODZAJ ŻEŃSKI: –e , np. sono andate al mare = pojechały nad morze

Przykład konstrukcji zdania w czasie przeszłym dokonanym

Loro sono andati in montagna - Oni pojechali w góry.

1. PODMIOT:  Loro (oni) 2. CZASOWNIK POSIŁKOWY essere (odmieniony w czasie teraźniejszym, liczba mnoga, 3 osoba): sono 3. IMIESŁÓW BIERNY (PARTICIPIO PASSADO) CZASOWNIKA andare: andati 4. DOPEŁNIENIE: in montagna

Konstrukcja czasu przeszłego dokonanego z czasownikiem zwrotnym

W przypadku konstrukcji w języku włoskim zdania w czasie przeszłym dokonanym, w którym występuje czasownik zwrotny należy jako czasownik posiłkowy używać essere zgodnie z wymienionymi powyżej zasadami użycia czasowników posiłkowych.

PODMIOT + ZAIMEK ZWROTNY + ODMIENIONY CZASOWNIK ESSERE + PARTICIPIO PASSATO + DOPEŁNIENIE

Poniżej przedstawiamy przykłady odmiany czasowników zwrotnych w czasie passato prossimo ( "lavarsi " - "myć sie", "svegliarsi – budzić się"). Warto zwrócić uwagę, że odmienianie "się" wędruje przed czasownik posiłkowy essere (również odpowiednio odmieniony), natomiast koncówka imiesłowu biernego powinna być odpowiedniu uzgodniona co do liczby (pojedynczej/mnogiej) i rodzaju (męski/żeński).

Liczba pojedyncza io mi sono lavato/a tu ti sei lavato/a lui, lei, Lei si è lavato/a

Liczba mnoga noi ci siamo lavati/e voi vi siete lavati/e loro, Loro si sono lavati/e




Liczba pojedyncza io mi sono svegliato/a tu ti sei svegliato/a lui, lei, Lei si è svegliato/a

Liczba mnoga noi ci siamo svegliati/e voi vi siete svegliati/e loro, Loro si sono svegliati/e

Przykład konstrukcji zdania w czasie przeszłym dokonanym z czasownikiem zwrotnym

Ci siamo innamorati a prima vista. - Zakochaliśmy się w sobie od pierwszego wejrzenia.

1. PODMIOT:  Noi (my) - pominięte 2. ODMIENIONY ZAIMEK ZWROTNY "się" CZASOWNIKA ZWROTNEGO innamorarsi: ci 2. CZASOWNIK POSIŁKOWY essere (odmieniony w czasie teraźniejszym, liczba mnoga, 2 osoba): siamo 3. IMIESŁÓW BIERNY (PARTICIPIO PASSADO) CZASOWNIKA innamorarsi: innamorati 4. DOPEŁNIENIE: a prima vista




Mi sono svegliato Alle 8:30. - Obudziłem się o 8:30.

1. PODMIOT:  Io (Ja) - pominięte 2. ODMIENIONY ZAIMEK ZWROTNY "się" CZASOWNIKA ZWROTNEGO svegliarsi: mi 2. CZASOWNIK POSIŁKOWY essere (odmieniony w czasie teraźniejszym, liczba pojedyncza, 1 osoba): sono 3. IMIESŁÓW BIERNY (PARTICIPIO PASSADO) CZASOWNIKA svegliarsi: svegliato 4. DOPEŁNIENIE: Alle 8:30



Więcej przykładów odmiany czasowników zwrotnych w czasie passato prossimo:

Ti sei alzato? - Wstałeś? Si sono innamorati. - Zakochali się. Ci siamo lavati - Umyliśmy się. Mi sono pettinata. - Uczesałam się.

UWAGA!!!
Zwróć uwagę, że zaimek zwrotny "się" występujący w przypadku czasowników zwrotnych, w języku włoskim ulega odmianie przez osoby! Podczas gdy w języku polskim w każdej osobie ma on to samo znaczenie, poprostu: "się".

Konstrukcja przeczeń w czasie przeszłym dokonanym

Do konstrukcji zdań przeczących używamy partykuły przeczącej "non"  . Jeżeli tworzone zdanie zawiera czasownik zwrotny to w takiej sytuacji partykuła "non"  wędruje przed zaimek zwrotny "się". W ogólności partykułę przeczącą umieszczamy pomiędzy podmiotem, a czasownikiem posiłkowym.

Non si è alzato alle sette ma alle nono di mattina. - Nie obudził się o siódmej, ale o dziewiątej rano.

Określniki czasu stosowane w czasie passato prossimo:

Quell'estate - tamtego lata L'anno scorso - w zeszłym roku Il mese scorso - zeszłym miesiącu La settimana scorsa - w zeszłym tygodniu Una settimana fa - tydzień temu Domenica scorsa - w zeszłą niedzielę Tre giorni fa - trzy dni temu Quel giorno - tamtego dnia L'altroieri - przedwczoraj Ieri mattina - wczoraj rano Ieri pomeriggio - wczoraj popołudniu Un'ora fa - godzinę temu

Autor Tekstu: Natalia Rzepka

CZAS PRZESZŁY NIEDOKONANY - IMPERFETTO - GRAMATYKA JĘZYK WŁOSKI

Konstrukcja zdania w czasie przeszłym niedokonanym (Imperfetto)

PODMIOT + CZASOWNIK + DOPEŁNIENIE

Zastosowanie czasu przeszłego niedokonanego:

1) mówiąc o niezakończonych czynnościach przeszłych, w okresie ich wykonywania (nie widzimy momentu rozpoczącia/zakończenia)

2) kiedy chcemy wyrazić długą czynność przerwaną przez inną zdecydowanie krótszą czynność,

3) do opisu stanów fizycznych i psychicznych, mających miejsce w przeszłości,

4) podczas opisów wydarzeń mających miejsce w przeszłości

 

5) do wyrażania współbieżnych czynności przeszłych, tj. trwających równolegle w przeszłości

6) w celu przedstawienia czynności, które regularnie powtarzały się w przeszłości,

Konstrukcja czasu przeszłego niedokonanego (Imperfetto)

Jak przedstawiono na powyższym schemacie, zdanie w czasie Imperfetto składa się z podmiotu, czasownika i dopełnienia. Najistotniejszą częścią tej konsrukcji pozwalającą różnicować nam zdania wyrażone w tym czasie od zdań wyrażonych w innych czasach jest fragment schemtu dotyczący czasownika. W czasie Imperfetto ten właśnie czasownik jest odmieniany odpowiednio przez osoby. Jak wiemy w języku włoskim istnieją 3 koniugacje czasowników. Przynależność danego czasownika do danej koniugacji (danego schematu odmiany) jest określana na podstawie końcówki jego formy bezokolicznikowej -are, -ere, -ire. Podczas odmiany czasowników w czasie Imperfetto odcinamy wspomniane końcówki bezokoliczników otrzymując tzw. temat czasownika. Następnie w zależności od koniugacji do której przynależy czasownik doklejamy w poszczególnych osobach końcówki zgodne z poniższą tabelą:

I KONIUGACJA

II KONIUGACJA

III KONIUGACJA

Uwaga! Aby ułatwić sobie naukę odmiany czasowników w czasie Imperfetto, w poszczególnych koniugacjach zwróć uwagę na zgoność pierwszych liter końcówek bezokoliczników (-are, -ere, -ire) i końcówek dodawanych do tematu czasownika podczas odmiany.

Nie wszystkie czasowniki w języku włoskim odmieniają się w czasie przeszłym niedokonanym w podany powyżej, regularny sposób. Istnieją czasowniki, których odmiana przez osoby jest nieregularna. Jednym z najistotniejszych, a zarazem najbardziej chyba nieregularnym czasownikiem jest  essere (być). Jego nieregularna odmiana w czasie Imperfetto wygląda następująco: 

Wiele czasowników, które pozornie wydają się być nieregularne tak naprawdę odmienia się w regularny sposób, a nieregularne są jedynie ich formy bezokolicznikowe. Czasowniki o których mowa posiadają odpowiednik bezokolicznika w języku łacińskim z końcówką (-are, -ere, -ire) i odmieniają się zgodnie z przedstawionym wyżej schematem w koniugacji określonej przez końcówkę łacińskiego bezokolicznika. (tak jakbyśmy odmieniali czasownik łaciński). Przykładem czasownika należącego do tej grupy jest bere - pić. Jego łaciński odpowiednik to bevere. Widzimy, że w tym przypadku mamy do czynienia z II koniugacją (-ere), a tematem jest bev-.

Analogiczna sytuacja ma miejsce w przypadku czasownika dire - mówić. Jego łaciński odpowiednik to dicere. Widzimy, że jest to czasownik przynależny również do II koniugacji (-ere), który posiada temat dic-.

	dire	mówić
io	dicevo	mówiłem
tu	dicevi	mówiłeś
lui/lei	diceva	mówił, mówiła
noi	dicevamo	mówiliśmy
voi	dicevate	mówiliście
loro	dicevano	mówili

Kolejnym przedstawionym przykładem nieregularnego czasownika w czasie Imperfetto jest fare - robić. Jego łaciński odpowiednik to facere. Czasownik również przynależy do II koniugacji (-ere) oraz posiada temat fac-.

Przykłady zdań w czasie przeszłym niedokonanym (Imperfetto)

Il 10 luglio avevo un lavoro. 10 lipca miałem pracę.




Quando era a Bologna lavorava e studiava. Kiedy była w Boloni pracowała i uczyła się.

Mia madre cucinava, mentre mio padre leggeva il giornale. Moja mama gotowała, podczas gdy mój tata czytał gazetę.

Lui non sapera una parola d’italiano. On nie znał ani słowa po włosku.

Il sabato andavamo sempre in discoteca. W soboty chodziliśmy zawsze na dyskotekę.

Ieri sera ero molto felice! Wczoraj byłem bardzo szczęśliwy!

Określniki używane w czasie Imperfetto:

Mentre - podczas gdy Da bambino – jak byłem dzieckiem Allora – wtedy Quando - kiedy Sempre - zawsze Mai - nigdy, tylko wtedy gdy czynność nie ma związku z teraźniejszością.




A scuola Anita faceva sempre gli stessi errori W szkole Anita popełnia zawsze te same błędy.


Uwaga! Gdy istnieje związek z teraźniejszością, należy użyć czasu Passato Prossimo:



Dina è sempre stata cosi. Zawsze taka była (i jest również teraz)

Autor Tekstu: Natalia Rzepka

CZAS PRZYSZŁY PROSTY - FUTURO SEMPLICE - GRAMATYKA JĘZYKA WŁOSKIEGO

W języku włoskim możemy wyróżnić dwa czasy przyszłe. Są to

• FUTURO SEMPLICE - Czas Przyszły Prosty
• FUTURO ANTERIORE - Czas Przyszły Uprzedni (Złożony)

W bieżącym artykule zajmiemy się włoskim czasem przyszłym prostym. Czas przyszły uprzedni zostanie omówiony w oddzielnym artykule.

Czas Przyszły Prosty – Futuro Semplice

Konstrukcja zdań w czasie przyszłym prostym

Na poniższym schemacie przedstawiamy sposób konstrukcji zdań we włoskim czasie przyszłym prostym. Jak widzimy zdania w tym czasie wyrażane są poprzez zastosowanie odpowiednio odmienionego czasownika, nie stosuje się natomiast żadnych dodatkowych czasowników posiłkowych jak ma to miejsce w czasach złożonych.

PODMIOT + CZASOWNIK + DOPEŁNIENIE

Zastosowanie czasu Futuro Semplice

Teraz zajmiemy się przypadkami użycia czasu przyszłego prostego (Futuro semplice) w języku włoskim. Czas ten generalnie stosujemy do wyrażania czynności, która ma się wydarzyć w przyszłości, więcej szzczegółów odnośnie specyfiki zastosowania tego czasu podajemy w postaci poniższej listy. Tak więc czas Futuro semplice stosujemy:

1) do wyrażenia czynności, które mają się odbyć w przyszłości,

2) do wyrażania naszych przypuszczeń co do przyszłych zdarzeń, mówienia o czymś w sposób przybliżony , stawiania prognoz w odniesieniu do przyszłości:

Secondo me sarai molto felice	Według mnie będziesz bardzo szczęśliwy.
Sono sicura che non ti comporterai così mai più.	Jestem pewna, że już się tak nie zachowasz.
L’inverno sarà molto freddo e lungo in Europa centrale.	Zima będzie bardzo zimna i długa w środkowej Europie.
Domani il tempo saranno bellissimo	Jutro pogoda będzie piękna.

3) do formułowania naszych planów odnośnie przyszłości

Il meso prossimo imparerò a guidare la macchina.	W następnym miesięcy nauczę się jeździć autem.
Da domani studierò per esame.	Od jutra uczę się na egzamin.
Questa settimana  andremo in montagna.	W tym tygodniu pojedziemy w góry.
La sera giocheremo a tennis.	Wieczorem pogramy w tenisa.
Domani telefoneremo a nostri genitori.	Jutro zadzwonimy do naszych rodziców.

4) do mówienia o naszych wątpliwościach oraz do przyzwalania komuś na coś, do wyrażania niepewności w odniesieniu do tego co się dzieje w teraźniejszości

Che ore sono? Non so, ma saranno le nove.	Która godzina? Nie wiem, ale będzie gdzieś dziewiąta.
Anna avrà dei problemi.	Anna pewnie ma jakies problemy.
Non preoccuparti. Non sarà niente, un po’ di raffreddore.	Nie martw się. to na pewno nic poważnego, tylko przeziębienie.
Il bambino ha la febbre. Che cosa avrà?	Dziecko ma gorączkę. Co mu może być?
Dove è Andrea? Sarà al bar?	Gdzie jest Andrea? pewnie jest w barze.
Costerà sui cinquanta milioni.	Powinien kosztowac około 50 milionów.

5) do wydawania komuś rozkazów , kierowania w czyjąś stronę próśb, składania komuś obietnic

Budowa zdań w czasie przyszłym prostym

Jak możemy zobaczyć na powyższym schemacie konstrukcji zdań w czasie Futuro Semplice, składają się one z: podmiotu, czasownika, dopełnienia. Istotnym elementem odróżniającym zdania wyrażone w tym czasie od zdań wyrażonych w innych czasach jest czasownik. Jest to więc czas prosty tj. nie występuje tutaj czasownik posiłkowy, a w poszczególnych osobach stosujemy odpowiednio odmieniony czasownik, zgodnie z jedną z 3 koniugacji na którą wskazuje końcówka bezokolicznika (-are, -ere, -ire). Końcówki stosowane przy regularnej odmianie czasowników przez osoby w czasie Futuro Semplice przedstawiono w poniższej tabeli.

CZASOWNIKI REGULARNE - ODMIANA

I KONIUGACJA

II KONIUGACJA

III KONIUGACJA

Uwaga! Zauważ, że końcówki występujące podczas odmiany przez osoby w pierwszej i drugiej koniugacji rozpoczynają się od -e-, natomiast końcówki podczas odmiany w trzeciej koniugacji zaczynają się od -i-. 

CZASOWNIKI NIEREGULARNE

Niestety istnieje również spora gurpa czasowników odmnieniających się w  Futuro Semplice nieregularnie. Typowymi czasownikami należącymi do grupy czasowników nieregularnych są essere - być i avere - mieć. Przykład ich odmiany w  Futuro Semplice przedstawiono w poniższych tabelach. Innymi popularnymi czasownikami nieregularnymi są: andare, avere, bere, cadere, dare, dovere, essere, fare, potere, rimanere, sapere, vedere, venire, volere

Odmiana czasownika nieregularnego essere:

Odmiana czasownika nieregularnego avere- mieć

CZASOWNIKI Z OBOCZNOŚCIĄ -a

Pośród czasowników odmieniających się w sposób nieregularny w Futuro Semplice możemy wyróżnić 3 czasowniki należące do 1 koniugacji (-are), które pomimo, że zaliczane są do czasowników nieregularnych tak naprawdę odmieniają się z zachowaniem pewnej regularności tj. w końcówkach występujących przy regularnej odmianie pierwsza litera -e zastępowana jest literą -a. Poniższa tablelka przedstawia tą oboczność:

Poniżej przykład odmiany wspomnianych czasowników: dare, fare, stare.

CZASOWNIKI Z OBOCZNOŚCIĄ (odcięcie początkowego -e-)

Istnieje również spora grupa czasowników nieregularnych, w przypadku których możemy wyróżnić oboczność polegającą na odrzuceniu początkowej litery -e- w regularnych końcówkach. W takim przypadku końcówki będą przyjmowały postać jak w poniższej tabelce.

Do tej grupy czasowników nieregularnych należą min.:

	andare	vedere	dovere	potere
io	andrò	vedrò	dovrò	potrò
tu	andrai	vedrai	dovrai	potrai
lui – lei	andrà	vedrà	dovrà	potrà
noi	andremo	vedremo	dovremo	potremo
voi	andrete	vedrete	dovrete	potrete
loro	andranno	vedranno	dovranno	potranno

CZASOWNIKI Z OBOCZNOŚCIĄ -rr-

Kolejna grupa czasowników nieregularnych posiada tak naprawdę regularną odmianę z obocznością  -rr-. Oboczność ta polega na odcięciu początkowego -e-, a następnie na podwajaniu  -r- w regularnych końcówkach. Poniższa tabela wymienia utworzone w ten sposób końcówki przypisane poszczególnym osobą.

Przykładem czasownika odmieniającego się według powyższej zasady jest: bere

CZASOWNIKI Z OBOCZNOŚCIĄ (odcinanie końcowej litery -l lub -n od tematu)

Istnieje również grupa nieregularnych czasowników w których stosujemy końcówki jak w wymienionej wcześniej grupie czasowników z obocznością -rr- (podwajanie głoski -r-) oraz dodatkowo odcinamy od ich tematu ostatnią literę  -l- lub -n- .

Typowymi przykładami takich czasowników są: volere, rimanere, tenere, venire.

PRZYKŁADOWE ZDANIA W CZASIE FUTURO SEMPLICE

Fra poco finirai gli studi. Wkrótce ukończysz studia.




La settimana prossimo andremo al mare. W przyszłym tygodniu pojedziemy nad morze.




Domani andrò alla banca. Jutro pójdę do banku.




Venerdì sera verrano gli nostri amici. W piątkowy wieczór przyjadą nasi przyjaciele.

CZAS PRZYSZŁY ZŁOŻONY / UPRZEDNI - FUTURO ANTERIORE - GRAMATYKA JĘZYKA WŁOSKIEGO

Tematem tego artykuły będzie kolejny włoski czas przyszły: Futuro Anteriore (Czas Przyszły Uprzedni). Jest on czasem złożonym tj. podczas budowy zdań w tym czasie będziemy stosować czasownik posiłkowy.

Zastosowanie czasu Futuro Anteriore

Na początek zapoznamy się z sytuacjam w których stosujemy włoski czas przyszły uprzedni: Futuro Anteriore. Czas ten używamy jedynie w zdaniach podrzędnych. Za pomocą czasu Futuro Anteriore możemy wyrazić:

1) czynność przyszłą dokonaną, która poprzeda bezpośrednio inną czynność mającą się wydarzyć w przyszłości (w czasie Futuro Semplice lub Imperativo)

Dopo che sarò andata al lavoro, farò colazione. Po tym jak przyjadę do pracy, zjem śniadanie.




Appena saremo tornati, andremo a dormire. Jak tylko wrócimy to pójdziemy spać.

2)  przypuszczenia dotyczącego przeszłości

Konstrukcja zdań w czasie przyszłym uprzednim (Futuro Anteriore)

Jak już wspomnieliśmy we wstępie Futuro Anteriore (Composto) jest to włoski czas przyszły złożony. Oznacza to, że podczas konstrukcji zdań w tym czasie oprócz czasownika konkretnego opisującego daną czynność będziemy dodatkowo stosować czasownik posiłkowy. Podobnie jak w innych włoskich czasach złożonych czasownikiem posiłkowym będzie odpowiednio odmieniony czasownik essere - być lub avere - mieć. Tak więc do utworzenia zdania w czasie Futuro Anteriore potrzebujemy następujących elementów:

1) czasownika posiłkowego essere - być lub avere - mieć odmienionego zgodnie z zasadami odmiany czasu futuro semplice.

2) imiesłowy biernego utworzonego od czasownika konkretnego opisującego wyrażaną w tym czasie czynność. Zasady tworzenia imiesłowy biernego są analogiczne jak w przypadku innych czasów złożonych tj. patrzymy na końcówkę czasownika w bezokoliczniku (-are, -ere, -ire) i zastępujemy ją zgodnie z poniższą tabelką.

końcówka bezokolicznika	końcówka imiesłowu biernego
-are	-ato
-ere	-uto
-ire	-ito

Przykłady tworzenia regularnych imiesłowów biernych:

Uwaga! W wielu przypadkach imiesłów bierny participio passato tworzony jest jednak w sposób nieregularny.

Przykładowe Zdania w Czasie Futuro Anteriore

Appena avrò finito di studiare telefonerò a Marco. Jak tylko skończe się uczyć , to zadzwonię do Marka.




Non appena  avrò dato l’ultimo esame, partirò per Italia. Jak tylko zdam ostatni egzamin, pojadę do Włoch.




Dopo che avrò mangiato il dolce, mangerò il gelato. Po tym jak zjem ciasto, zjem lody.




Lavorerò finche avrò finito. Będę pracował dopóki skończę.




Riparleremo del tuo viaggio quando sarai stata dal medico. Porozmawiamy o twojej podróży jak wrócisz od lekarza.

Konstrukcja zdań w czasie przyszłym uprzednim z użyciem czasownika posiłkowego avere

PODMIOT + ODMIENIONY CZASOWNIK AVERE + PARTICIPIO PASSATO + DOPEŁNIENIE

Zawsze stosujemy czasownik avere odmieniony w czasie Futuro semplice, tak jak to przedstawiono w poniższej tabelce.

Liczba pojedyncza 1. io avrò 2. tu avrai 3. lui, lei avrà

Liczba mnoga 1. noi avremo 2. voi avrete 3. loro avranno

skoro już wiemy jak odmienić czasownik avere w czasie przyszłym, to najwyższy czas przejść do pełnej odmiany wraz z imiesłowem biernym od czasownika głównego:

	guardare - oglądać	mantenere - utrzymać	dimagrire - schudnąć
io	avrò guardato	avrò mantenuto	avrò dimagrito
tu	avrai guardato	avrai mantenuto	avrai dimagrito
lui/lei	avrà guardato	avrà mantenuto	avrà dimagrito
noi	avremo guardato	avremo mantenuto	avremo dimagrito
voi	avrete guardato	avrete mantenuto	avrete dimagrito
loro	avranno guardato	avranno mantenuto	avranno dimagrito

Konstrukcja zdań w czasie przyszłym uprzednim z użyciem czasownika posiłkowego essere

PODMIOT + ODMIENIONY CZASOWNIK ESSERE + PARTICIPIO PASSATO + DOPEŁNIENIE

Zawsze stosujemy czasownik essere odmieniony w czasie Futuro semplice, tak jak to przedstawiono w poniższej tabelce.

Liczba pojedyncza 1. io sarò 2. tu sarai 3. lui, lei sarà

Liczba mnoga 1. noi saremo 2. voi sarete 3. loro saranno

Odpowiednio odmieniony czasownik posiłkowy essere używamy łącznie z następującym po nim czasownikiem konkretnym (opisującym czynność, w formie imiesłowu biernego).

Uwaga!!! Tworząc konstrukcję essere + participio passato trzeba pamiętać, że czasownik musi zgadzać się w liczbie (pojedyncza/mnoga) i rodzaju(męski/żeński) z podmiotem.

Poniżej przedstawiamy odmianę w rodzaju męskim:

Poniżej przedstawiamy odmianę w rodzaju żeńskim:

Określniki czasu stosowane z czasem Futuro Anteriore

Dopo che -  po tym jak Appena -  jak tylko Non appena -  jak tylko ( non nie zmienia znaczenia "appena") Quando –  kiedy (znaczenie  "jak tylko")

Przykładowe użycie jednego z powyższych określników czasu w zdaniu:

Appena avrò finito di studiare, telefonerò Marco. Jak tylko skończę się uczyć, zadzwonię do Marka.

CZAS TERAŹNIEJSZY - IL PRESENTE INDICATIVO - GRAMATYKA JĘZYK WŁOSKI

Czas teraźniejszy- il presente indicativo

Czas teraźniejszy w jezyku włoskim, a dokładnie jego zastosowanie, bardzo przypomina czas teraźniejszy w języku polskim. Isnieje jednak kluczowa różnica: włoski czas teraźniejszy -presente indicativo może wyrazić także czynność, która ma się zrealizować w niedalekiej przyszłości.

A Giugno vado in Inghliterra – w czerwcu jadę do Anglii A Luglio vado in Italia – w lipcu jadę do Włoch Ti aiuto appena faccio i lavori di casa- pomoge ci jak tlyko skończę prace domowe Ti telefono appena finisco gli esercizi- zadzwonię do ciebie jak tylko skończę ćwiczenia

Odmiany regularna we włoski czasie teraźniejszym

W języky włoski możey wyróżnić trzy koniugacje, tj. klasy odmiany czasowników przez liczby i osoby. Jeżeli dany czasownik odmienia się zgodnie z którąś z tych klas odmiany (koniuacji) to mówimy że jego odmiana jest regularna w przeciwnym wypadku o takiej odmianie powiemy, że jest nieregularna. To według, której koniugacji odmieniamy dany czasownik regularny jest określane na podstawie bezokolicznika, a dokładnie jego końcówki. Bezokolicznik to czasownik w formie podstawowej, bezosobowej. Przykłady bezokoliczników w języku polskim to być, biec, robić, gotować, pływać, kupić.

Bezokoliczniki w języku włoskim mogą posiadać następujące 3 rodzaje końcówek:  -are, -ere, lub -ire kwalifikujących czasownik odpowiednio do pierwszej, drugiej lub trzeciej koniugacji:

W celu otrzymania czasownika odpowiednio odmienionego przez osoby należy odrzucić wymienione już wcześniej końcówki -are, -ere, lub -ire, otrzyamy tzw. temat czasownika. Do tak otrzymanego tematu dodajemy nowe końcówki zależne od czasu, osoby i liczby. Końcówki te charakterytyczne dla czasu teraźniejszego poznasz w dalszej części tego artykułu, natomiast dla innych czasów języka włoskiego w odpowiednich artykułach poświęconych konkretnemu czasowi gramatycznemu

I.Koniugacja czasownika

W poniższej tablicy prezentujemy w lewej kolumnie listę osób: "Ja, ty... my, wy,.." w języku włoskim, w prawej natomiast odpowiadające tym osobom końcówki dla pierwszej koniugacji. Końcówki te podstawia się w miejsce końcówki -are bezokolicznika:

 A o to przykłady odmiany czasownika "suonare - grać" w I koniugacji:

W języku włoskim (w przeciwieństwie np. do jezyka angielskiego) nie jest konieczne poprzedzanie czasownika zaimkami osobowymi np. io, tu, noi, loro

Ale równie poprawnie możemy powiedzieć:

Wynika to z faktu, że wykonawcę czynności (podmiot) możemy (podobnie zresztą jak w języku polskim) określić na podstawie samej końcówki odmienionego czasownika (końcówka -o, więc io - ja)

II.Koniugacja czasownika

Do drugiej koniugacji należą czasowniki zakończone na -ere. Poniższa tabela podobnie jak poprzednio w lewej kolumnie wymienia kolejno poszczególne osoby przez które odmieniamy czasownik (najpierw te w liczbie pojedynczej: io, tu, lui/lei, a następnie w liczbie mnogiej: noi, voi, loro), podczas gdy w prawej kolumnie podaje odpowiadające tym osobom końcówki czasownika, które dołączamy do tematu bezokolicznika (tj. bezokolicznik bez -ere) w celu uzyskania poprawnie odmienionego czasownika w danej osobie w II koniugacji:

 A o to przykłady odmiany czasownika "scrivere - pisać" w II koniugacji:

III. Koniugacja czasownika

Do trzeciej koniugacji należą czasowniki zakończone na -ire. Poniższa tabela analogicznie jak w dwóch poprzednich przypadkach przedstawia końcówki odpowiadające poszczególnym osobom podczas odmiany czasowników należących do tej właśnie koniugacji:

A o to przykłady odmiany czasownika "partire - wyjeżdżać" w III koniugacji:

UWAGA!
Warto zwrócić szczególną uwagę na fakt, iż w przypadku części czasowników trzeciej koniugacji, u których w bezokoliczniku końcówka -ire  jest poprzedzona samogłoską i spółgłoską należy, przed wyżej wymienionymi końcówkami charakterystycznymi dla danej osoby/liczby umieścić dodatkowo cząstkę -isc-. Cząstkę -isc- dodajemy w całej liczbie pojedynczej i w trzeciej osobie liczby mnogiej. Całość końcówek tej klasy czasowników wyglada w sposób przedstawiony poniżej:

A oto przykładowa odmiana czasowników tego typu:

Poniżej przedtsawiamy przykłady innych czasowników odmieniających się jak capire . Zwykle można je rozpoznać po samogłosce i spółgłosce przed końcówką bezokolicznika -ire, w odróżnieniu od czasowników odmieniających się jak partire, które mają przed -ire dwie spółgłoski

Zwróćmy uwagę , że końcówki 1 i 2 osoby liczby pojedynczej (io - ja, tu - ty) oraz 1 osoby liczby mnogiej (noi - my) są takie same we wszystkich koniugacjach (odmianach): io: -o, tu:  -i,  noi: -iamo. 

W przypadku 3 osoby liczby pojedynczej (lui/lei - on/ona) i mnogiej (loro - oni/one) końcówki są identyczne w II i III koniugacji (-ere, -ire), ale inne niż w I koniugacji (-are): 

Natomiast 2 osoba liczby mnogiej (voi -wy) ma różne końcówki w każdej z trzech koniugacji: 

Szyk zdania

1.Zdanie oznajmujące

W języku włoskim szyk zdania oznajmującego jest taki sam jak w języku polskim. Poniżej przedstawiamy kolejność poszczególnych części mowy:

PODMIOT + ORZECZENIE + DOPEŁNIENIE

I gatti sono neri. -  Koty są czarne.

Podobnie jak w języku polskim w zdaniu mogą również występować okoliczniki i przydawki:

I tre gatti sul divano sono neri. - Trzy koty na kanapie sa czarne

Przydawki sa umieszczone przed podmiotem i dlatego szyk zdania pozostał niezmieniony..

Możliwe jest także umieszczenie przydawki na końcu zdania:

I gatti sono sul divano. - Koty sa na kanapie.

Zdarza sie również, że zdanie rozpoczyna się od orzeczenia:

Volete andare al mare? - Chcecie jechać nad morze

2.Zdanie przeczące

Niżej widać, w jaki sposób w języku włoskim tworzy się przeczenia.

PODMIOT + NON + ORZECZENIE + DOPEŁNIENIE

Oto przykładowe zdanie:

I bambini sono piccoli. - Dzieci sa małe.

Aby utworzyć na bazie zdania twierdzącego zdanie przeczące należy przed orzeczeniem dodać partykułę przeczącą "non":

I bambini non sono piccoli. - Dzieci nie są małe.

Reguła pokazana powyżej ma zastosowanie także w zdaniu złożonym, kiedy to partykułę "non" wstawiamy przed orzeczeniem które chcemy zaprzeczyć:

Noi siamo al lavoro e loro non ci sono ancora arrivati. - My jesteśmy w pracy, a oni jeszcze tam nie przyjechali.

Ważna Uwaga! Choć w języku włoskim istnieje również słówko "no" to w żadnym wypadku nie należy go używać przed orzeczeniem w celu jego zaprzeczania. Służy wyłącznie Służy ono jedynie do wyrażania negatywnej odpowiedzi:

Sei in Italiano? - Czy jesteś Włochem? No. – Nie

3.Zdanie pytające

Struktura zdania pytającego jest równie prosta, wynika to z faktu , że jest ona taka sama jak w zdaniu oznajmującym. Jedyna różnica polega na zastapieniu kropki znakiem zapytania. Poniżej przedstawiamy zapis schematyczny poszczególnych części mowy w zdaniu pytającym w języku włoskim:

PODMIOT + ORZECZENIE + DOPEŁNIENIE ?

I gatti sono neri. - Koty sa czarne. (zdanie oznajmujące) I gatti sono neri? - Czy koty sa czarne? (pytanie)

Innym sposobem na zadanie takiego pytania jest zastosowanie inwersji, czyli zamiana miejscami czasownika z podmiotem jak w poniższym przykładzie:

Sono neri i gatti? - Czy koty sa czarne?

Wersja druga jest często stosowana w jezyku mówionym, gdyż posługując się inwersją nie musimy pamiętać o odpowiedniej intonacji (akcentowaiu zdania pytającego), która wskazywałaby, że chodzi nam o pytanie. W przeciwnym razie taka wypowiedź mogłaby zostać poprostu zinterpretowana jak zdanie twierdzące.

CZAS ZAPRZESZŁY - TRAPASSATO REMOTO W JĘZYKU WŁOSKIM

Czas zaprzeszły daleki – Trapassato remoto

Zastosowanie

Czasu Trapassato remoto jest najrzadziej stosowanym czasem w jęzku włoskim. Poniżej przedstawiamy najważniejsze przypadki zastosowania tego czasu:

1) Czas Trapassato Remoto stosujemy w celu wyrażenia czynności przeszłej, która odbywała się przed inną czynnością przeszłą, która jest przedstawiona w czasie passato remoto (czynność w trapassato prossimo wyraża warunek)
2) Czas ten występuje w zdaniach podrzędnych które zaczynają się od spójników:  quando (gdy), dopo che (po tym jak),non appena (jak tylko), appena
3) Używamy go w języku literackim

Czas Trapassato Remoto podobnie jak w przypadku czasu Trapassato Prossimo służy do wyrażania czynności, która poprzedza inną czynność przeszłą. W przypadku czasu Trapassato Remoto chodzi nam jednak o ścisłe wykazanie relacji uprzedności jednej czynności w stosunku do drugiej. Stąd czas zaprzeszły daleki służy do wyrażania czynności, która bezpośrednio poprzedza czynność zdania głównego (zdanie główne musi być zawsze wyrażone w passato remoto):

Appena l’ospite fu partito, la mamma andò in cucina. Jak tylko gość wyszedł, mama poszła do kuchni (jedna czynność następuje zaraz po drugiej)

Konstrukcja zdań w czasie Trapassato Remoto

Jak już wspomnieliśmy w artykule dotyczącym czasu Trapassato Prossimo czasy zaprzeszłe w tym czas Trapassato Remoto są czasami złożonymi. Czas złożony to taki czas w którym oprócz konkretnego czasownika wskazującego na wykonywaną czynność występuje również tzw. czasownik posiłkowy. Aby utworzyć zdanie w czasie Trapassato Remoto potrzebujemy dwóch elementów:

1) czasownika posiłkowego essere (być) lub avere (mieć) odmienionego w odpowiedniej osobie czasu Passato Remoto

	avere	essere
io	ebbi	fui
tu	avesti	fosti
lui/lei	ebbe	fu
noi	avemmo	fummo
voi	aveste	foste
loro	ebbero	furono

2) imiesłowu biernego participio passato, tworzonego od czasownika w zależności od końcówki jego formy bezokolicznikowej (jedna z 3 koniugacji) jak poniżej:

końcówka bezokolicznika	końcówka imiesłowu biernego
-are	-ato
-ere	-uto
-ire	-ito

Przykłady tworzenia regularnych imiesłowów biernych:

Uwaga! W wielu przypadkach imiesłów bierny participio passato tworzony jest jednak w sposób nieregularny.

Konstrukcja zdań w czasie zaprzeszłym odległym z użyciem czasownika posiłkowego avere

PODMIOT + ODMIENIONY CZASOWNIK AVERE + PARTICIPIO PASSATO + DOPEŁNIENIE

Zawsze stosujemy czasownik avere odmieniony w czasie Passato remoto, tak jak to przedstawiono w poniższej tabelce.

Liczba pojedyncza 1. io ebbi 2. tu avesti 3. lui, lei ebbe

Liczba mnoga 1. noi avemmo 2. voi aveste 3. loro ebbero

Poniżej przedstawiamy przykładowe zdania wyrażone w czasie Trapassato Prossimo z użyciem czasownika posiłkowego "avere"

Tornò dopo che si fu calmato. Wrócił po tym, jak sie uspokoił.

Appena ebbe finito di mangiare, usci. Jak tylko skończył jeść, wyszedł.

Konstrukcja zadań w czasie zaprzeszłym odległym z użyciem czasownika posiłkowego essere

PODMIOT + ODMIENIONY CZASOWNIK ESSERE + PARTICIPIO PASSATO + DOPEŁNIENIE

Zawsze stosujemy czasownik essere odmieniony w czasie Passato remoto, tak jak to przedstawiono w poniższej tabelce.

Liczba pojedyncza 1. io fui 2. tu fosti 3. lui, lei fu

Liczba mnoga 1. noi fummo 2. voi foste 3. loro furono

Odpowiednio odmieniony czasownik posiłkowy essere używamy łącznie z następującym po nim czasownikiem konkretnym (opisującym czynność, w formie imiesłowu biernego).

Uwaga!!! Tworząc konstrukcję essere + participio passato trzeba pamiętać, że czasownik musi zgadzać się w liczbie (pojedyncza/mnoga) i rodzaju(męski/żeński) z podmiotem.

Poniżej przedstawiamy przykładowe zdania wyrażone w czasie Trapassato Prossimo z użyciem czasownika posiłkowego "essere"

Non appena si fu svegliato, si chiuse in bagno. Jak tylko się obudził, zamknął się w łazience.

Appena furono arrivati, mi telefonarono. Kiedy tylko dojechali, zadzwonili do mnie.

CZAS ZAPRZESZŁY BLISKI - TRAPASSATO PROSSIMO - GRAMATYKA JĘZYKA WŁOSKIEGO

CZASY  ZAPRZESZŁE W JĘZYKU WŁOSKIM

W języku włoskim możemy wyróżnić dwa czasy zaprzeszłe, są to odpowiednio: trapassato prossimo - czas zaprzeszły bliski i trapassato remoto - czas zaprzeszły daleki. Obydwa wymienione czasy zaprzeszłe są czasami złożonymi tj. w ich konstrukcji korzystamy z czasownika posiłkowego.

Czas zaprzeszły bliski - Trapassato prossimo

Zastosowanie

Czasu Trapassato prossimo używamy:

1) dla wyrażenia czynności przeszłej, która odbywała się przed inną czynnością przeszłą, nie odnosząc wyraźnie momentu w którym się odbywa do czasu wyrażonego przez czasownik zdania głównego (w passato remoto, imperfetto, passato prossimo)

Anna ci fece vedere i vasi che aveva comprato due settimane fa in Grecia. - Anna pokazała nam wazy, które kupiła 2 tygodnie temu w Grecji

2) czas trapassato prossimo użyty z imperfetto czesto wyraża czynnosci regularnie wykonywane przed innymi czynnościami:

Quando aveva finto di mangiare, Roborto fumava un sigaro. - kiedy kończył jeść, Robert palił cygaro.

3) Czas trapassato prossimo moze występowac samodzielnie, najczęściej wyraża wtedy czynności, które stanowią tło narracji:

Ormai gli ospiti se n’erano andati , tutte le finestre e le porte erano state chiuse e il nonno si era già coricato. - kiedy goście już poszli, wszystkie okna i drzwi zostały zamknięte i tatuś położył sie już spać.

Konstrukcja zdań w czasie  Trapassato Prossimo

Jak już wspomnieliśmy we wstępie tego artykuły czasy zaprzeszłe w tym czas Trapassato Prossimo są czasami złożonymi. Czas złożony to taki czas w którym oprócz konkretnego czasownika wskazującego na wykonywaną czynność występuje również tzw. czasownik posiłkowy. Aby utworzyć zdanie w czasie Trapassato Prossimo potrzebujemy więc dwóch elementów:

1) czasownika posiłkowego essere "być" lub avere "mieć odmienionego w odpowiedniej osobie czasu Imperfetto.

2) oraz imiesłowu biernego participio passato, tworzonego od czasownika w zależności od końcówki jego formy bezokolicznikowej (jedna z 3 koniugacji) jak poniżej:

Przykłady tworzenia regularnych imiesłowów biernych:

Uwaga! W wielu przypadkach imiesłów bierny participio passato tworzony jest jednak w sposób nieregularny.

Ostatecznie więc konstrukcja czasu  Trapassato Prossimo wygląda w następujący sposób:

PODMIOT + CZASOWNIK POSIŁKOWY + PARTICIPIO PASSATO + DOPEŁNIENIE

Poniżej przedstawiamy przykładowe zdania wyrażone w czasie Trapassato Prossimo

Ieri sera eravamo stanche, perché avevamo lavorato tutto il giorno. Wczoraj byłyśmy zmęczone, bo pracowałyśmy cały dzień.

Dopo che avevo preparato la cena, sono venuti gli amici. Po tym jak przygotowałem kolację, przyjechali przyjaciele.




Non siamo andati al cinema a vedere l’ultimo film, perché l'avevamo già visto qualche giorno prima. Nie poszliśmy do kina na najnowszy film, ponieważ już go widzieliśmy kilka dni wcześniej.

Quando siamo finalmente arrivati, la partita era già cominciata da alcuni minuti. Kiedy wreszcie przyjechaliśmy, mecz trwał już od paru minut.

Konstrukcja zdań w czasie zaprzeszłym bliskim z użyciem czasownika posiłkowego avere

PODMIOT + ODMIENIONY CZASOWNIK AVERE + PARTICIPIO PASSATO + DOPEŁNIENIE

Zawsze stosujemy czasownik avere odmieniony w czasie Imperfetto, tak jak to przedstawiono w poniższej tabelce.

Liczba pojedyncza 1. io avevo 2. tu avevi 3. lui, lei aveva

Liczba mnoga 1. noi avevamo 2. voi avevate 3. loro avevano

Czasownik posiłkowy avere odmieniony jak powyżej używamy łącznie z czasownikiem konkretnym (opisującym czynność, w formie imiesłowu biernego). Poniżej przedstawiamy przykłady odmiany czasowników przez osoby w czasie Trapassato Prossimo dla każdej z 3 koniugacji:

Poniżej przedstawiamy przykładowe zdania wyrażone w czasie Trapassato Prossimo z użyciem czasownika posiłkowego "avere"

Ho mangiato il pranzo che la mamma aveva preparato il giorno prima. Zjadłem obiad, który mama przygotowała dzień wcześniej.

Ho comprato la macchina, la quale avevo visto la settimana scorsa. Kupiłem samochód, który widziałem w zeszłym tygodniu.

Konstrukcja zdań w czasie zaprzeszłym bliskim z użyciem czasownika posiłkowego essere

PODMIOT + ODMIENIONY CZASOWNIK ESSERE + PARTICIPIO PASSATO + DOPEŁNIENIE

Zawsze stosujemy czasownik posiłkowy essere odmieniony w czasie Imperfetto, tak jak to przedstawiono w poniższej tabelce.

Liczba pojedyncza 1. io ero 2. tu erì 3. lui, lei era

Liczba mnoga 1. noi eravamo 2. voi eravate 3. loro erano

Odpowiednio odmieniony czasownik posiłkowy essere używamy łącznie z następującym po nim czasownikiem konkretnym (opisującym czynność, w formie imiesłowu biernego).

Uwaga!!! Tworząc konstrukcję essere + participio passato trzeba pamiętać, że czasownik musi zgadzać się w liczbie (pojedyncza/mnoga) i rodzaju(męski/żeński) z podmiotem.

Przypadki odmiany imiesłowów biernych występujących łącznie z essere dla rodzaju męskiego w 3 koniugacjach (-are, -ere, -ire):

Przypadki odmiany imiesłowów biernych występujących łącznie z essere dla rodzaju żeńskiego w 3 koniugacjach (-are, -ere, -ire):

Poniżej przedstawiamy przykładowe zdania wyrażone w czasie Trapassato Prossimo z użyciem czasownika posiłkowego "essere"

Non ero mai stato in questo luogo. Nigdy nie byłem w tym miejscu.

Dopo che era arrivato al lavoro, ha avuto la riunione. Po tym jak przyjechał do pracy, miał zebranie.

IMPERFETTO czy PASSATO PROSSIMO - PORÓWNANIE CZASŁOW PRZESZŁYCH W JĘZYKU WŁOSKIM

Czas imperfetto czy passato prossimo?- porównanie

Czas niedokonany imperfetto	Czas dokonany passato prossimo
1. Imperfetto wyraża czynność niedokonaną; nie wiadomo dokładnie, kiedy czynność się zaczęła i skończyła; opisuje czynność w trakcie jej trwania, np. Mi sentivo solo. Czułem się samotny.	1. Jeżeli wiadomo w jakim przedziale czasu czynność miała miejsce, to używa się passato prossimo, nawet jeśli czasownik w języku polskim wyraża aspekt niedokonany, np. Ho mangiato per due ore. Jadłem przez dwie godziny.
2. Imperfetto określa czynność powtarzającą się w przeszłości, np. Quando abitavo da mia nonna, mangiavo tanti dolci. Gdy mieszkałem u babci, jadłem dużo słodyczy.	2. Passato prossimo wyraża czynność jednorazową, np. Ieri sera mi sono sentito male. Wczoraj wieczorem źle się poczułem.
3. Imperfetto jest często poprzedzony słowami mentre (gdy, podczas gdy) i quando (gdy), np. Mentre io mangiavo, lei suonava il pianoforte. Gdy ja jadłem, ona grała na pianinie.	3. Passato prossimo może być poprzedzony słowem quando (kiedy), np. Quando sono uscito, pioveva. Kiedy wyszedłem, padał deszcz.

Spójniki charakterystyczne dla czasów przeszłych:

siccome dato che visto che perché

Spójniki siccome, dato che, visto che są tłumaczone na język polski jako „ponieważ”, „zważywszy, że”. W przeciwieństwie do spójnika perché mogą występować na początku zdania. Wyrażenia siccome, dato che, visto che są z reguły używane w kontekstach bardziej formalnych niż perché - nie różnią się jednak znaczeniem.

Visto che faceva freddo, non siamo usciti di casa per tutto il fine settimana. (Zważywszy na fakt, że było zimno, nie wyszliśmy z domu przez cały weekend.) Dato che non ho chiuso occhio per tutta la notte, mi sono alzato abbastanza tardi. (Zważywszy na fakt, że nie zmrużyłem oka przez całą noc, wstałem dość późno.) Siccome non avevo i soldi, non sono andato al cinema.  (Zważywszy na fakt, że nie miałem pieniędzy, nie poszedłem do kina.)

Powyższe zdania można wyrazić również w następujący sposób:

Non siamo usciti di casa per tutto il fine settimana perché faceva freddo.  (Nie wyszliśmy z domu przez cały weekend, ponieważ było zimno.) Mi sono alzato abbastanza tardi perché non ho dormito per tutta la notte.  (Wstałem dość późno, ponieważ nie zmrużyłem oka przez całą noc.) Non sono andato al cinema perché non avevo i soldi. (Nie poszedłem do kina, bo nie miałem pieniędzy.)

PORÓWNANIE CZASÓW: IMPERFETTO I PASSATO REMOTO

Porównanie czasów: Imperfetto i passato remoto

- Kilku czasowników w imperfetto można użyć, aby wymienić różne czynności lub sytuacje, które mają miejsce w tym samym czasie:

Nel soggiorno il babbo leggeva il giornale e la mamma sfogliava una rivista, mentre il figlio ascoltava dei dischi nella sua camera - w salonie dziadek czytał gazetę a mama przeglądała czasopismo, podczas gdy syn słuchał płyt w swoim pokoju

- Kilka czasowników w passato remoto wskazuje na czynności lub wydarzenia , które następują po sobie. Często jedne wynikają z drugich:

Quando Alfredo mi vide in quel luogo, si meravigliò - kiedy Alfredo zobaczył mnie w tamtym miejscu, zdziwił się.

- Imperfetto i passato remoto użyte razem w zdaniu złożonym wyrażają sytuację , kiedy jakaś trwajaca czynność (stan) zostaje zakłócona (przerwana, albo staje się tłem dla innej czynności) przez konkretne, dokładnie określone wydarzenie:

Mentre nacque mio padre, il nostro paese era in guerra. – kiedy urodził sie mój ojciec, była wojna

CZASOWNIK - VERBO - GRAMATYKA JĘZYKA WŁOSKIEGO

CZASOWNIK- VERBO Dla osób uczących sie języka włoskiego czasownik jest niestety dość problematyczny, ponieważ występuje w różnych osobach, czasach, trybach etc., a więc trzeba zapamiętać jego liczne odmiany.

Zaczniemy od odmiany regularnej w czasie teraźniejszym.

1. czasownik w: PRESENTE INDICATIVO - CZAS TERAŹNIEJSZY TRYBU OZNAJMUJĄCEGO

Czasowniki regularne występują w trzech koniugacjach, czyli trzech modelach odmiany przez liczby i osoby. Aby dowiedzieć się, do której z trzech koniugacji należy czasownik, musimy poznać jego bezokolicznik. Bezokolicznik to podstawowa forma czasownika (to właśnie ją znajdziemy jako hasło główne w słowniku), po której nie widać jeszcze ani kto, ani kiedy, ani z jakim skutkiem wykonał jakąś czynność. Przykłady polskich bezokoliczników to być, biec, kupić.

Włoskie czasowniki regularne w bezokoliczniku mogą kończyć się na -are, -ere, lub -ire i w zależności od tego zaliczamy je odpowiednio do pierwszej, drugiej lub trzeciej koniugacji:

Aby z bezokolicznika otrzymać formę odmienioną należy końcówkę -are, -ere, lub -ire zastąpić inną, właściwą dla danego czasu osoby i liczby.

Dodatkowo należy zwrócić uwagę, że wszystkie 3 koniugacje mają inne formy w zależności od użytego czasu gramatycznego.

Czasowniki I koniugacji w presente indicativo

I tak, aby otrzymać odmieniony w czasie teraźniejszym czasownik pierwszej koniugacji należy "odciąć" od bezokolicznika zakończenie -are i zastąpić je nastepującymi końcówkami:

Tworzenie formy czasownika:

• usunięcie końcówki "-are" z bezokolicznika,
• dodanie charakterystycznej końcówki dla danej osoby
  

Poprzedzanie czasownika zaimkami io, tu etc. nie jest konieczne. Można powiedzieć:

Jednak wystarczy:

Już po odmienionej formie czasownika (czyli po końcówce czasownika) widać, kto wykonuje daną czynność (końcówka -o, więc io - ja)

Osobliwości odmiany:

1. Czasowniki zakończone na -care, -gare

W tej grupie czasowników dodajemy spółgłoskę h przed charakterystycznymi końcówkami zaczynającymi się na e lub i (czyli w 2 os. l. poj. oraz w 1 os. l. mn.)

czasownik cercare - szukać

Liczba pojedyncza 1. io cerco (ja szukam) 2. tu cerchi (ty szukasz) 3. lui, lei cerca (on, ona szuka)

Liczba mnoga 1. noi cerchiamo (my szukamy) 2. voi cercate (wy szukacie) 3. loro cercano (oni, one szukają)

czasownik pagare - płacić

Liczba pojedyncza 1. io pago (ja płacę) 2. tu paghi (ty płacisz) 3. lui, lei paga (on, ona płaci)

Liczba mnoga 1. noi paghiamo (my płacimy) 2. voi pagate (wy płacicie) 3. loro pagano (oni, one płacą)

2. Czasowniki zakończone na -ciare, -giare

W tej grupie czasowników usuwamy samogłoskę i przed charakterystycznymi końcówkami zaczynającymi się na e lub i (czyli w 2 os. l. poj. oraz w 1 os. l. mn.)

czasownik cominciare - zaczynać

Liczba pojedyncza 1. io comincio (ja zaczynam) 2. tu cominci (ty zaczynasz) 3. lui, lei comincia (on, ona zaczyna)

Liczba mnoga 1. noi cominciamo (my zaczynamy) 2. voi cominciate (wy zaczynacie) 3. loro cominciano (oni, one zaczynają)

czasownik mangiare - jeść

Liczba pojedyncza 1. io mangio (ja jem) 2. tu mangi (ty jesz) 3. lui, lei mangia (on, ona je)

Liczba mnoga 1. noi mangiamo (my jemy) 2. voi mangiate (wy jecie) 3. loro mangiano (oni, one jedzą)

3. Czasowniki zakończone na -iare z i nieakcentowanym

W tej grupie czasowników usuwamy samogłoskę i przed charakterystycznymi końcówkami zaczynającymi się na i (czyli w 2 os. l. poj. oraz w 1 os. l. mn.)

czasownik studiare - uczyć się

Liczba pojedyncza 1. io studio (ja uczę się) 2. tu studi (ty uczysz się) 3. lui, lei studia (on, ona uczy się)

Liczba mnoga 1. noi studiamo (my uczymy się) 2. voi studiate (wy uczycie się) 3. loro studiano (oni, one uczą się)

4. Czasowniki zakończone na -iare z i akcentowanym

W tej grupie czasowników nie usuwamy i w 2 os. l. poj.

czasownik sciare - jeździć na nartach

Liczba pojedyncza 1. io scio (ja jeżdżę na nartach) 2. tu scii (ty jeździsz na nartach) 3. lui, lei scia (on, ona jeździ na nartach)

Liczba mnoga 1. noi sciamo (my jeździmy na nartach) 2. voi sciate (wy jeździcie na nartach) 3. loro sciano (oni, one jeżdżą na nartach)

Czasowniki II koniugacji w Presente indicativo

Tworzenie formy czasownika:

• usunięcie końcówki "-ere" z bezokolicznika,
• dodanie charakterystycznej końcówki dla danej osoby.
  
  Odmiana drugiej koniugacji (czasowniki zakończone na -ere) wygląda następująco:

Przykłady:

czasownik credere - wierzyć

Liczba pojedyncza 1. io credo (ja wierzę) 2. tu credi (ty wierzysz) 3. lui, lei crede (on, ona wierzy)

Liczba mnoga 1. noi crediamo (my wierzymy) 2. voi credete (wy wierzycie) 3. loro credono (oni, one wierzą)

Czasowniki III koniugacji w Presente indicativo

Czasowniki III koniugacji dzielą się na 2 podgrupy (A i B).

Odmiana grupy A

Tworzenie formy czasownika:

• usunięcie końcówki "-ire" z bezokolicznika,
• dodanie charakterystycznej końcówki dla danej osoby

Trzecia koniugacja (czasowniki zakończone na -ire) przyjmuje następujące końcówki:

W ten sposób odmieniają się następujace czasowniki:

applaudire, aprire, assorbire, avvertire, bollire, coprire, cucire, divertire, dormire, fuggire, inghiottire, mentire, nutrire, offrire, partire, seguire, sentire, servire, soffrire, tossire, vestire.

Odmiana grupy B

W tej grupie czasowników dodatkowo dodawany jest infiks "-isc-" w 1,2,3 os. l. poj. oraz w 3 os. l. mn.

Tworzenie formy czasownika:

• usunięcie końcówki "-ire" z bezokolicznika,
• dodanie charakterystycznej końcówki dla danej osoby.

UWAGA! Jest to część czasowników trzeciej koniugacji, które przed zakończeniem -ire mają samogłoskę i spółgłoskę, przed wyżej wymienionymi końcówkami biorą sobie wtedy jeszcze cząstkę -isc- w całej liczbie pojedynczej i w trzeciej osobie liczby mnogiej. Pełne ich końcówki wyglądają zatem następująco:

W ten sposób odmieniają się następujące czasowniki:

agire, applaudire, assorbire, capire, chiarire, colpire, costruire, favorire, ferire, finire, fiorire, fornire, guarire, impedire, inghiottire, mentire, nutrire, patire, preferire, pulire, punire, rapire, spedire, subire, tossire, tradire, ubbidire, unire.

A oto przykłady innych czasowników odmieniających się jak finire (pamiętajmy, że zazwyczaj można je rozpoznać po samogłosce i spółgłosce przed końcówką bezokolicznika -ire, w odróżnianiu od czasowników odmieniających się jak dormire, które mają dwie spółgłoski przed -ire):

Zauważmy, że końcówki pierwszej i drugiej osoby liczby pojedynczej (io - ja, tu - ty) oraz pierwszej osoby liczby mnogiej (noi - my) są takie same we wszystkich koniugacjach: -o, -i, -iamo. 

Końcówki trzeciej osoby liczby pojedynczej (lui/lei - on/ona) i mnogiej (loro - oni/one) są identyczne w drugiej i trzeciej koniugacji, ale inne w pierwszej: 

Natomiast druga osoba liczby mnogiej (voi -wy) ma odmienne formy we wszystkich trzech koniugacjach: