TRYB ROZKAZUJĄCY - IMPERATIVO - GRAMATYKA JĘZYKA WŁOSKIEGO

TRYB ROZKAZUJĄCY – IMPERATIVO

W języku włoskim do wyrażania żądań i rozkazów służy tryb rozkazujący - Imperativo. Ma on dwie formy - twierdzącą i przeczącą. Twierdząca to ta, kiedy mowa jest o tym, że czynność daną należy wykonać; przecząca zaś, kiedy wskazanej czynności nie należy wykonywać.

Forma twierdząca trybu rozkazującego:

"Ascolta, Luca, oggi stai a casa con la nonna." (Posłuchaj, Łukasz, dzisiaj zostaniesz w domu z babcią.)

Czasowniki regularne w trybie rozkazującym odmieniają się zgodnie z następującym modelem:

ASCOLTARE (słuchać)
Liczba pojedyncza 1. (tu) ascolta! 2. (lui, lei) ascolti!	Liczba mnoga 1. (noi) ascoltiamo! 2. (voi) ascoltate! 3. (loro) ascoltino!

Jak możemy zauważyć, w trybie rozkazującym końcówka nie zmienia się dla pierwszej i drugiej osoby liczby mnogiej, co oznacza, że jest ona taka sama dla czasu teraźniejszego oraz dla trybu rozkazującego.

PRENDERE (brać)
Liczba pojedyncza 1. (tu) prendi!   2. (lui, lei) prenda!	Liczba mnoga 1. (noi) prendiamo! 2. (voi) prendete! 3. (loro) prendano!

Tutaj, podobnie, jak w przypadkach rozpatrywanych powyżej, formy pierwszej i drugiej osoby liczby mnogiej nie różnią się od analogicznych form czasu teraźniejszego. Dlatego też, używając trybu rozkazującego w tych formach, koniecznym będzie postawienie wykrzyknika w celu nadania wypowiedzi charakteru rozkazu, żądania, pragnienia.

Forma przecząca trybu rozkazującego:

"Senti, non aspettare Anna perchè ha detto che oggi non viene." (Posłuchaj, nie czekaj na Annę, bo powiedziała, że dziś nie przyjdzie.)

Jak widzimy, w drugiej osobie liczby pojedynczej występuje partykuła "non" oraz bezokolicznik. Jest to wyjątek, bowiem dalej odmieniamy:

(lui, lei) non aspetti! (noi) non aspettiamo! (voi) non aspettate!

TRYB ROZKAZUJACY - ZASTOSOWANIE

Trybu rozkazującego używamy do formułowania:

- poleceń:

- zakazów:

- próśb:

- rad:

- zaproszeń:

-zachęty:

TRYB   ROZKAZUJACY   -   TWORZENIE

Tryb rozkazujący imperativo zgodnie z nazwą służy do wydawania rozkazów i poleceń. Tworzymy go poprzez zastąpienie zakończeń bezokolicznikowych -are, -ere, -ire odpowiednimi końcówkami. 

UWAGA! W trybie rozkazującym nie występuje pierwsza osoba liczby pojedynczej.

Przyjrzyjmy się poszczególnym koniugacjom:

Pierwsza koniugacja:

Czasowniki regularne pierwszej koniugacji w trybie rozkazującym odmieniają się zgodnie z następującym modelem:

Jak możemy zauważyć, w trybie rozkazującym końcówka nie zmienia się dla pierwszej i drugiej osoby liczby mnogiej, co oznacza, że jest ona taka sama dla czasu teraźniejszego oraz dla trybu rozkazującego.

Druga koniugacja:

Jeśli chodzi o czasowniki drugiej koniugacji, sprawa wygląda następująco:

Tutaj również nie zmieniają się pierwsze dwie osoby liczby mnogiej.

Trzecia koniugacja:

Czasowniki trzeciej koniugacji odmieniają się w sposób przedstawiony poniżej:

a) model A koniugacji:

b) model B koniugacji (czasowniki typu: capire, pulire, finire)

UWAGA! W drugiej osobie liczby pojedynczej tryb rozkazujący przeczący tworzymy, dodając bezokolicznik do partykuły przeczącej non: non + infinito

TRYB   ROZKAZUJĄCY  Z  ZAIMKAMI

Jeśli 2 osobie liczby pojedynczej oraz 1 i 2 osobie liczby mnogiej trybu rozkazującego towarzyszy:

-zaimek bezpośredni (pronome diretto),
-zaimek pośredni (pronome indiretto),
-zaimek mieszany (pronome combinato), 
-partykuła ci lub ne, 

to łączymy je w jeden wyraz.

Jeśli zaimek lub partykuła łączą się z 2 osobą liczby pojedynczej czasowników andare, dare, fare, stare, dire, to w połączeniu tym podwaja się pierwszą literę zaimka:

Uwaga! Wyjątkiem jest tu pronome indiretto gli, którego nie podwajamy w połączeniu z trybem rozkazującym:

FORMY NIEREGULARNE TRYBU ROZKAZUJĄCEGO

Formy twierdzące:

Essere (być)	sii! siamo! siate!	Dare (dawać)	da’! diamo! date!
Avere (mieć)	abbi! abbiamo! abbiate!	Stare (zostać)	sta’! stiamo! state!
Sapere (wiedzieć)	sappi! sappiamo! sappiate!	Fare (robić)	fa’! faciamo! fate!
Dire (mówić)	di’! diciamo!  dite!	Andare (iść,jechać)	va’! andiamo!andate!

Formy przeczące:

non essere! Non siamo! Non siate! non dire! non diciamo! Non dite!

UWAGA!!!
W jezyku potocznym zamiast form da’!   sta’!   va’!  fa’! używa się często indicativo presente: dai! stai!  vai!  fai!

TRYB ROZKAZUJACY   W  FORMACH  GRZECZNOSCIOWYCH:

Formy grzecznościowe imperativo są identyczne formami congiuntivo presente trzeciej osoby liczby pojedynczej i mnogiej:

W liczbie pojedynczej: 

parli!   dica!     venga! Non parli!   Non dica!     non venga!

W liczbie mnogiej:

parlino!    Dicano!    Vengano! Non parlino!   Non dicano!    Non vengano!