CZASOWNIK - VERBO - GRAMATYKA JĘZYKA WŁOSKIEGO

CZASOWNIK- VERBO Dla osób uczących sie języka włoskiego czasownik jest niestety dość problematyczny, ponieważ występuje w różnych osobach, czasach, trybach etc., a więc trzeba zapamiętać jego liczne odmiany.

Zaczniemy od odmiany regularnej w czasie teraźniejszym.

1. czasownik w: PRESENTE INDICATIVO - CZAS TERAŹNIEJSZY TRYBU OZNAJMUJĄCEGO

Czasowniki regularne występują w trzech koniugacjach, czyli trzech modelach odmiany przez liczby i osoby. Aby dowiedzieć się, do której z trzech koniugacji należy czasownik, musimy poznać jego bezokolicznik. Bezokolicznik to podstawowa forma czasownika (to właśnie ją znajdziemy jako hasło główne w słowniku), po której nie widać jeszcze ani kto, ani kiedy, ani z jakim skutkiem wykonał jakąś czynność. Przykłady polskich bezokoliczników to być, biec, kupić.

Włoskie czasowniki regularne w bezokoliczniku mogą kończyć się na -are, -ere, lub -ire i w zależności od tego zaliczamy je odpowiednio do pierwszej, drugiej lub trzeciej koniugacji:

Aby z bezokolicznika otrzymać formę odmienioną należy końcówkę -are, -ere, lub -ire zastąpić inną, właściwą dla danego czasu osoby i liczby.

Dodatkowo należy zwrócić uwagę, że wszystkie 3 koniugacje mają inne formy w zależności od użytego czasu gramatycznego.

Czasowniki I koniugacji w presente indicativo

I tak, aby otrzymać odmieniony w czasie teraźniejszym czasownik pierwszej koniugacji należy "odciąć" od bezokolicznika zakończenie -are i zastąpić je nastepującymi końcówkami:

Tworzenie formy czasownika:

• usunięcie końcówki "-are" z bezokolicznika,
• dodanie charakterystycznej końcówki dla danej osoby
  

Poprzedzanie czasownika zaimkami io, tu etc. nie jest konieczne. Można powiedzieć:

Jednak wystarczy:

Już po odmienionej formie czasownika (czyli po końcówce czasownika) widać, kto wykonuje daną czynność (końcówka -o, więc io - ja)

Osobliwości odmiany:

1. Czasowniki zakończone na -care, -gare

W tej grupie czasowników dodajemy spółgłoskę h przed charakterystycznymi końcówkami zaczynającymi się na e lub i (czyli w 2 os. l. poj. oraz w 1 os. l. mn.)

czasownik cercare - szukać

Liczba pojedyncza 1. io cerco (ja szukam) 2. tu cerchi (ty szukasz) 3. lui, lei cerca (on, ona szuka)

Liczba mnoga 1. noi cerchiamo (my szukamy) 2. voi cercate (wy szukacie) 3. loro cercano (oni, one szukają)

czasownik pagare - płacić

Liczba pojedyncza 1. io pago (ja płacę) 2. tu paghi (ty płacisz) 3. lui, lei paga (on, ona płaci)

Liczba mnoga 1. noi paghiamo (my płacimy) 2. voi pagate (wy płacicie) 3. loro pagano (oni, one płacą)

2. Czasowniki zakończone na -ciare, -giare

W tej grupie czasowników usuwamy samogłoskę i przed charakterystycznymi końcówkami zaczynającymi się na e lub i (czyli w 2 os. l. poj. oraz w 1 os. l. mn.)

czasownik cominciare - zaczynać

Liczba pojedyncza 1. io comincio (ja zaczynam) 2. tu cominci (ty zaczynasz) 3. lui, lei comincia (on, ona zaczyna)

Liczba mnoga 1. noi cominciamo (my zaczynamy) 2. voi cominciate (wy zaczynacie) 3. loro cominciano (oni, one zaczynają)

czasownik mangiare - jeść

Liczba pojedyncza 1. io mangio (ja jem) 2. tu mangi (ty jesz) 3. lui, lei mangia (on, ona je)

Liczba mnoga 1. noi mangiamo (my jemy) 2. voi mangiate (wy jecie) 3. loro mangiano (oni, one jedzą)

3. Czasowniki zakończone na -iare z i nieakcentowanym

W tej grupie czasowników usuwamy samogłoskę i przed charakterystycznymi końcówkami zaczynającymi się na i (czyli w 2 os. l. poj. oraz w 1 os. l. mn.)

czasownik studiare - uczyć się

Liczba pojedyncza 1. io studio (ja uczę się) 2. tu studi (ty uczysz się) 3. lui, lei studia (on, ona uczy się)

Liczba mnoga 1. noi studiamo (my uczymy się) 2. voi studiate (wy uczycie się) 3. loro studiano (oni, one uczą się)

4. Czasowniki zakończone na -iare z i akcentowanym

W tej grupie czasowników nie usuwamy i w 2 os. l. poj.

czasownik sciare - jeździć na nartach

Liczba pojedyncza 1. io scio (ja jeżdżę na nartach) 2. tu scii (ty jeździsz na nartach) 3. lui, lei scia (on, ona jeździ na nartach)

Liczba mnoga 1. noi sciamo (my jeździmy na nartach) 2. voi sciate (wy jeździcie na nartach) 3. loro sciano (oni, one jeżdżą na nartach)

Czasowniki II koniugacji w Presente indicativo

Tworzenie formy czasownika:

• usunięcie końcówki "-ere" z bezokolicznika,
• dodanie charakterystycznej końcówki dla danej osoby.
  
  Odmiana drugiej koniugacji (czasowniki zakończone na -ere) wygląda następująco:

Przykłady:

czasownik credere - wierzyć

Liczba pojedyncza 1. io credo (ja wierzę) 2. tu credi (ty wierzysz) 3. lui, lei crede (on, ona wierzy)

Liczba mnoga 1. noi crediamo (my wierzymy) 2. voi credete (wy wierzycie) 3. loro credono (oni, one wierzą)

Czasowniki III koniugacji w Presente indicativo

Czasowniki III koniugacji dzielą się na 2 podgrupy (A i B).

Odmiana grupy A

Tworzenie formy czasownika:

• usunięcie końcówki "-ire" z bezokolicznika,
• dodanie charakterystycznej końcówki dla danej osoby

Trzecia koniugacja (czasowniki zakończone na -ire) przyjmuje następujące końcówki:

W ten sposób odmieniają się następujace czasowniki:

applaudire, aprire, assorbire, avvertire, bollire, coprire, cucire, divertire, dormire, fuggire, inghiottire, mentire, nutrire, offrire, partire, seguire, sentire, servire, soffrire, tossire, vestire.

Odmiana grupy B

W tej grupie czasowników dodatkowo dodawany jest infiks "-isc-" w 1,2,3 os. l. poj. oraz w 3 os. l. mn.

Tworzenie formy czasownika:

• usunięcie końcówki "-ire" z bezokolicznika,
• dodanie charakterystycznej końcówki dla danej osoby.

UWAGA! Jest to część czasowników trzeciej koniugacji, które przed zakończeniem -ire mają samogłoskę i spółgłoskę, przed wyżej wymienionymi końcówkami biorą sobie wtedy jeszcze cząstkę -isc- w całej liczbie pojedynczej i w trzeciej osobie liczby mnogiej. Pełne ich końcówki wyglądają zatem następująco:

W ten sposób odmieniają się następujące czasowniki:

agire, applaudire, assorbire, capire, chiarire, colpire, costruire, favorire, ferire, finire, fiorire, fornire, guarire, impedire, inghiottire, mentire, nutrire, patire, preferire, pulire, punire, rapire, spedire, subire, tossire, tradire, ubbidire, unire.

A oto przykłady innych czasowników odmieniających się jak finire (pamiętajmy, że zazwyczaj można je rozpoznać po samogłosce i spółgłosce przed końcówką bezokolicznika -ire, w odróżnianiu od czasowników odmieniających się jak dormire, które mają dwie spółgłoski przed -ire):

Zauważmy, że końcówki pierwszej i drugiej osoby liczby pojedynczej (io - ja, tu - ty) oraz pierwszej osoby liczby mnogiej (noi - my) są takie same we wszystkich koniugacjach: -o, -i, -iamo. 

Końcówki trzeciej osoby liczby pojedynczej (lui/lei - on/ona) i mnogiej (loro - oni/one) są identyczne w drugiej i trzeciej koniugacji, ale inne w pierwszej: 

Natomiast druga osoba liczby mnogiej (voi -wy) ma odmienne formy we wszystkich trzech koniugacjach: