AKCENT - Nauka Języka Włoskiego

Akcent włoski

W języku polskim akcent jest stały i pada zwykle na przedostatnią sylabę. Natomiast, jeśli chodzi o język włoski, to  akcent wyrazowy jest ruchomy. Oznacza to, że może on padać na różne sylaby: przedostatnią, ostatnia, pierwszą.

W języku włoskim jedynie w przypadku słów akcentowanych na ostatnia sylabę, akcent zaznaczany jest graficznie. Do słów, w których występuje akcent graficzny należą między innymi nazwy dni tygodnia:

lunedì (poniedziałek), martedì (wtorek), mercoledì (środa), giovedì (czwartek), itd.

Przykładami innych słów akcentowanych we włoskim na ostatnią sylabę są: papà (tata), città (miasto).

Inne przypadki w języku włoski to:

- akcent na przedostatnią sylabę, tak jak w języku polskim: matita (ołówek), funzione (funkcja);

- akcent na trzecią sylabę od końca: cantabile (śpiewnie), grammatica (gramatyka).

- akcenty na ostatnią literę słów jednosylabowych: più (więcej, już), può (może).

W języku włoskim istnieją wyrazy, które choć brzmią tak samo, mają zupełnie inne znaczenie. Takie słowa nazywamy homonimami. W celu rozróżnienia ich pisowni stosuje sie akcenty:

sì (tak) - si (się); sè (sobie) - se (jeśli); dà (daje) - da (od, do); lì (tam) - li (ich); là (tam) - la (ją); è (jest) - e (i).

Uwaga! W każdym slowniku znajdziemy dokładne oznaczenia akcentu przypadającego na sylabę (zazwyczaj zaznaczany za pomocą apostrofu).

Autor Tekstu: Natalia Rzepka

KONSTRUKCJA STARE + GERUNDIO - GRAMATYKA JĘZYKA WŁOSKIEGO

Konstrukcja stare + gerundio

Konstrukcja stare + gerundio używana jest do wyrażania czynności mających miejsce w danej chwili, teraz, dokładnie w momencie mówienia.

Tworzenie konstrukcji

Tworzenie konstrukcji polega na połączeniu:

Czasownika "STARE + gerundio"

czyli bardziej szczegółowo:

Konstrukcja ta jest złożeniem czasownika "STARE" odmienianego przez osoby w danym czasie gramatycznym oraz nieodmiennego imiesłowu czynnego (gerundio). Imiesłów ten tworzymy, dodając do czasowników:

- zakończonych na "-are" końcówkę "-ando", np. andare - andando;
- zakończonych na "-ere" lub "-ire" końcówkę "-endo", np. prendere - prendendo, sentire - sentendo

Część czasowników tworzy imiesłów czynny nieodmienny w sposób nieregularny, poprzez dodanie do tematu czasu przeszłego imperfetto końcówki "-endo".

Czasowniki zakończone na "-arre", "-orre", "-urre" tworzą imiesłów nieodmienny czynny tak, jak czasowniki: trarre - traendo, porre - ponendo oraz tradurre - traducendo.

Odmiana czasownika stare (+ gerundio)
Liczba pojedyncza 1.io sto finendo (ja właśnie kończę) 2. tu stai finendo (ty właśnie kończysz) 3. lui, sta finendo (on, ona właśnie kończy)	Liczba mnoga 1. noi stiamo finendo (my właśnie kończymy) 2. voi state finendo (wy właśnie kończycie) 3. loro stanno finendo (oni właśnie kończą)

Przykłady:

Che cosa stai facendo? (Co robisz?)




Sto guardando la tv. (Oglądam telewizję.)

Wszelkie niezbędne w zdaniach zaimki, zarówno osobowe, jak i zwrotne, stawiamy przed odmienionym czasownikiem "STARE", np.

Mi sto annoiando. (Nudzę się.)

Opisanej wyżej konstrukcji imiesłowowej możemy używać również w odniesieniu do przeszłości i wtedy czasownik "stare" należy odmienić w czasie imperfetto. Zobaczmy przykładowe zdanie:

Stavamo parlando di te. (Rozmawialiśmy o tobie.)

Aby zobrazować przykładowy kontekst, w jakim ta wypowiedź mogła zostać użyta, wyobraźmy sobie następującą sytuację: Marco i Anna rozmawiają o wspólnym przyjacielu - Francesco, który niespodziewanie się pojawia i, przerywając rozmowę, pyta o jej temat. Anna odpowiada więc: "Właśnie o tobie rozmawialiśmy" - "Stavamo parlando di te."

RÓŻNICE W UŻYCIU TRYBÓW CONGIUNTIVO

RÓŻNICE W  UŻYCIU TRYBÓW CONGIUNTIVO

CONGIUNTIVO PRESENTE, CONGIUNTIVO PASSATO ,CONGIUNTIVO IMPERFETTO  , CONGIUNTIVO TRAPASSATO:

Zarówno przy congiuntivo imperfetto, jak i congiuntivo trapassato czasownik lub wyrażenie wprowadzające zdanie podrzędne występuje w czasie przeszłym (w odróżnieniu od trybu congiuntivo presente i passato, kiedy to zdanie główne było w czasie teraźniejszym). Różnica w użyciu obydwu trybów polega na tym, że jeżeli czynność wyrażona w zdaniu podrzędnie złożonym jest równoczesna do czynności w zdaniu głównym, to stosuje się congiuntivo imperfetto, a jeśli jest wcześniejsza, używamy congiuntivo trapassato, np.

Penso che lei ti telefoni oggi. (Mysle, ze (ona) zadzwoni do ciebie dzisiaj.) - congiuntivo presente, odnosi sie do terazniejszosci




Penso che lei ti abbia telefonato ieri, ma non hai sentito il telefono. -Mysle, ze dzwonila do ciebie wczoraj, ale nie slyszales telefonu. - congiuntivo passato, odnosi sie do przeszlosci

Pensavo che lei venisse da sola. -Myslalem, ze przyjdzie sama. - congiuntivo imperfetto, odnosi sie do terazniejszosci lub wyraża tzw przyszłosć w przeszłości( futuro nel passato)




Pensavo che lei venisse da sola. Pensavo che lei fosse venuta da sola. (Myslalem, ze przyszla sama.) - congiuntivo trapassato, odnosi sie do przeszlosci.

Era strano che si sentisse stanca visto che non lavorava in quel periodo.  -Dziwne było to, że się czuła zmęczona, zważywszy, że wtedy nie pracowała.




Era strano che si fosse dimenticata le chiavi visto che è una persona attenta.  - Dziwne było to, że zapomniała kluczy zważywszy, że jest osobą uważną.

Jak wynika z powyższych przykładów jesli zdanie podrzedne odnosi sie do terazniejszosci (wzglednie do przyszlosci), używa się:

• congiuntivo presente - jeżeli zdanie główne nie jest w czasie przeszłym
• congiuntivo imperfetto - jeżeli zdanie główne jest w czasie przeszłym

natomiast w odniesieniu do przeszlosci – congiuntivo trapassato.

Autor Tekstu: Natalia Rzepka

STRONA BIERNA - FORMA PASSIVA - GRAMATYKA JĘZYKA WŁOSKIEGO

STRONA BIERNA -  FORMA PASSIVA

Strona bierna - forma passiva nie mówi o tym, co ktoś robi, ale o tym, co jest z czymś lub kimś robione. Podmiot, czyli najważniejszy rzeczownik w zdaniu, jest, jak nazwa wskazuje, bierny, nieaktywny, to na nim wykonywana jest jakaś czynność.

Strona bierna może być tworzona tylko w przypadku czasowników przechodnich posiadających dopełnienie, ponieważ przechodząc ze strony czynnej do biernej podmiotem zdania staje się właśnie dopełnienie.

Strona bierna w języku włoskim to nic innego jak zmiana szyku danego zdania na taki, w którym orzeczenie wyrażone czasownikiem przechodnim, w przekształconym zdaniu staje się orzeczeniem imiennym, a dopełnienie bliższe w zdaniu pierwszym staje się podmiotem w zdaniu przetransformowanym. Dla przypomnienia - czasowniki przechodnie to takie, którym może towarzyszyć dopełnienie wyrażone w bierniku.

Tworzenie strony biernej

Stronę bierną czasu teraźniejszego w języku włoskim tworzy się poprzez odmienienie w tym czasie któregoś z dwu czasowników posiłkowych: essere lub venire oraz dodanie imiesłowu czasu przeszłego, uzgodnionego z podmiotem pod względem liczby i rodzaju.

Tworzenie strony biernej polega więc na połączeniu:

• essere /venire w czasach prostych lub essere w czasach złożonych,
• imiesłowu przeszłego biernego participio passato.

Przykłady zdań w stronie biernej

La festa è / viene preparata da me. Impreza jest przygotowywana przeze mnie.

Questo libro è stato scritto da Goethe. Ta książka została napisana przez Goethe'ego.

La pizza sarà / verrà mangiata da noi. Pizza będzie jedzona przez nas.

Uwaga!!!

• essere stosujemy w przypadku, gdy chcemy podkreślić stan,
• venire stosujemy w przypadku, gdy chcemy podkreślić trwanie czynności.

Marco compra due bottiglie di vino. Marco kupuje dwie butelki wina.

W tym zdaniu podkreślona jego część jest jego orzeczeniem, pochylona natomiast - dopełnieniem tego zdania. Chcąc zamienić owo zdanie (ze strony czynnej) na stronę bierną, zauważamy, że dopełnienie staje się podmiotem, a orzeczenie wyrażone jest czasownikiem w odpowiedniej formie i imiesłowem czasu przeszłego:

Due bottiglie di vino sono comprate da Marco. Dwie butelki wina są kupione przez Marka.

Wykonawca czynności - w tym wypadku Marco - został wprowadzony do treści zdania za pomocą przyimka "da". Przyimka tego używamy każdorazowo tworząc zdanie w stronie biernej, chcąc wskazać osobę, która jest podmiotem wspominanej czynności. 

Uwaga!

W omówionym przez nas przykładzie użyliśmy czasownika essere zamiast venire, ponieważ pierwszy z nich wskazuje na jakiś stan, drugi natomiast wyraża proces. I tak na przykład:

Due bottiglie di vino sono comprate da Marco. Dwie butelki wina są kupione przez Marka.

Due bottiglie di vino vengono comprate da Marco. Dwie butelki wina są kupowane przez Marka.

Chcąc utworzyć zdania w stronie biernej innych czasów, należy odmienić czasownik posiłkowy w czasie przeszłym, w którym ma zostać wyrażone zdanie oraz dodać imiesłów czasu przeszłego, np.:

Due bottiglie di vino sono state comprate da Marco. (Passato prossimo) Dwie butelki wina zostały kupione przez Marka.

Il libro era stato pubblicato dopo due anni. (Trapassato prossimo) Książka została opublikowana po dwóch latach.

Penso che la sua pazienza sia stata premiata. (Congiuntivo passato) Myślę, że jego cierpliwość została nagrodzona.

Jak wspominaliśmy powyżej,stronę bierną w języku włoskim można wyrazić na kilka sposobów. Przyjrzyjmy się im teraz bliżej.

Strona bierna z czasownikiem essere.

To najpopularniejszy sposób wyrażania strony biernej. Moze być ona tworzona we wszystkich czasach: odmieniamy czasownik essere w odpowiednim czasie i dodajemy do niego imiesłów bierny participio passato. Zobaczmy przykłady:

Strona bierna z czasownikiem venire.

Tworzymy ją podobnie jak stronę bierną z czasownikiem essere, odmieniając zamiast niego czasownik venire w odpowiednim czasie. 

UWAGA! W ten sposób możemy tworzyć stronę bierną tylko w czasach prostych.

Strona bierna w jezyku włoskim może być również wyrażona za pomocą czasownika andare:

Strona bierna z czasownikiem andare.

Tworzymy ją podobnie jak stronę bierną z czasownikami essere i venire, odmieniając czasownik andare w odpowiednim czasie. 

UWAGA! Tak jak w przypadku strony biernej z czasownikiem venire, z czasownikiem andare możemy tworzyć stronę bierną tylko w czasach prostych.

Warto zwrócić uwagę na różnicę w znaczeniu, która wynika z zastosowania czasowników essere, avere lub venire w stronie biernej.

Stronę bierną z czasownikiem andare tłumaczymy: powinno sie robić, musi być robione.

Jak widzimy z powyższych przykładów, nie musimy dodawać, kto wykonuje daną czynność, ale możemy to zrobić. Służy do tego przyimek da:

TRYB ŁĄCZĄCY - CONGIUNTIVO - GRAMATYKA JĘZYKA WŁOSKIEGO

TRYB ŁĄCZĄCY – CONGIUNTIVO

Tryb łączący nie występuje w języku polskim i sprawia trudność Polakom. Pocieszeniem dla nas może być fakt, że nie używa się go zbyt często w języku potocznym. Jest typowy dla języka formalnego i pisanego.

Za pomocą trybu rozkazującego orzekamy o wykonywanych czynnościach , o zdarzeniach i zjawiskach otaczającego nas świata. Kiedy natomiast chcemy opisac sytuację, która istnieje jedynie w naszych pragnieniach, życzeniach  przypuszczeniach, myślach, odczuciach, posługujemy się w języku włoskim trybem congiuntivo:

Przykłady:

Voglio che Eva venga prima delle  due. – chcę, żeby Ewa przyszła przed dugą. Spero che Eva venga prima delle  due. – mam nadzieję, że Ewa przyjdzie przed drugą. Bisogna che Eva venga prima delle  due. – trzeba, żeby Ewa przyszła przed drugą. Penso che Eva venga prima delle  due.- myślę, że Ewa przyjdzie przed drugą.

Tryb congiuntivo ma wiele zastosowań. Stosujemy go jednak najczęściej w zdaniach złożonych, jeśli zdanie główne wyraża:

- subiektywną opinię:

- wątpliwość, niepewność:

A oto szczegółowe zastosowanie trybu Congiuntivo:

• w zdaniach pytających wyrażających wątpienie,
  
  

  Che sia fuori casa? Czyżby był poza domem? Pensate che io sia bella? Myślicie, że jestem ładna?

  
  
• w zdaniach wykrzykujących wyrażających życzenie, zachętę, pragnienie, złorzeczenie, błogosławieństwo,
  
  

  Sia ottimista! Bądź optymistą! Magari fosse vero! Żeby to tylko okazało się prawdą!

  
  
• w zdaniach wyrażających wolę, życzenie, pragnienie, przymus, nakaz, zakaz, itp.,
  
  

  Vorrei tu mangiassi di meno. Chciałabym, żebyś mniej jadł. Mi piacerebbe che tu lavorassi di più. Chciałbym, żebyś więcej pracował.

  
  W tym znaczeniu zazwyczaj używamy czasowników:

volere - chcieć desiderare - życzyć sobie esigere - żądać preferire - woleć sperare - spodziewać się permettere - zezwolić proibire - zabronić pretendere - żądać, domagać się

• w zdaniach wyrażających osąd, przekonanie, przypuszczenie,
  
  

  Pensavo che il treno arivasse alle 10. Myślałem, że pociąg przyjedzie o 10. Supponevo che Marco oggi avesse ricevuto la lettera. Przypuszczałem, że Marek otrzymał dziś list.

  
  W tym znaczeniu zazwyczaj używamy czasowników:

pensare - myśleć credere - wierzyć supporre - przypuszczać sembrare - wydawać się ritenere - uważać za parere - wydawać się

• w zdaniach wyrażających wątpliwość, niepewność,
  
  

  Dubbio che lei riceva questo lavoro. Wątpię, że ona otrzyma tą pracę. Mi sembra che Maria si senta male oggi. Wydaje mi się, że Maria dziś źle się czuje.

  
  W tym znaczeniu zazwyczaj używamy czasowników:

dubitare - wątpić negare - przeczyć non essere certi - nie być pewnym non essere sicuri - nie być pewnym sembrare - wydawać się

• w zdaniach wyrażających uczucia, emocje, nadzieje,
  
  

  Spero che lei sia già arrivata a casa. Mam nadzieję, że ona przyszła już do domu. Avevano paura dell'esame nonostante avessero studiato parecchio. Bali się egzaminu, pomimo tego, że studiowali sporo.

  
  W tym znaczeniu zazwyczaj używamy czasowników:

sperare - mieć nadzieję essere contento - być zadowolonym essere felice - być szczęśliwym essere lieto - być zadowolonym essere sorpreso - być zaskoczonym essere triste - być złym avere paura - bać się temere - obawiać się rallegrarsi - cieszyć się stupirsi - być zdziwionym vergognarsi - wstydzić się

• w zdaniach wyrażających warunek,
  
  

  Questo anno passeremo le vacanze in Spagna a condizione che tu abbia le buone note. W tym roku spędzimy wakacje w Hiszpani, pod warunkiem, że będziesz miał dobre oceny. Studio l'italiano affinché io possa nel futuro studiare all'università di Bologna. Uczę się włoskiego, żeby w przyszłości studiować na uniwersytecie w Bolonii.

  
  
  
• w przypadku stosowania spójników, takich jak:
  
  

  affinché - aby, żeby perché - żeby, aby purché - pod warunkiem, o ile quantunque - chociaż, mimo że benché - chociaż, choć nonostante - chociaż, choć sebbene - chociaż, choć a meno che - chyba, że a condizione che - pod warunkiem, że a patto che - pod warunkiem, że nel caso che - w przypadku gdy, w razie gdy prima che - zanim

  
  

  Hanno paura dell'esame nonostante abbiano studiato parecchio. Boją się egzaminu, pomimo tego, że sporo studiowali

  
  

TRYB ŁĄCZĄCY CONGIUNTIVO IMPERFETTO - GRAMATYKA JĘZYKA WŁOSKIEGO

CONGIUNTIVO IMPERFETTO

Tworzenie i końcówki

Tryb łączący congiuntivo imperfetto tworzymy poprzez zastąpienie zakończeń bezokolicznika -are, -ere, -ire następującymi końcówkami:

	Congiuntivo imperfetto - końcówki czasowników
	I koniugacja	II koniugacja	III koniugacja
io	-assi	-essi	-issi
tu	-assii	-essi	-issi
lui/lei	-asse	-esse	-isse
noi	-assimo	-essimo	-issimo
voi	-aste	-este	-iste
loro	-assero	-essero	-issero

Zauważmy, że w konkretnej koniugacji końcówki 1 i 2 osoby liczby pojedynczej są identyczne (dla pierwszej -assi, dla drugiej -essi i dla trzeciej -issi). 

I w tym trybie występują czasowniki nieregularne, nie jest ich jednak wiele:

I koniugacja - przykład

czasownik cantare - śpiewać

Liczba pojedyncza 1. io cantassi 2. tu cantassi 3. lui, lei cantasse

Liczba mnoga 1. noi cantassimo 2. voi cantaste 3. loro cantassero

II koniugacja - przykład

czasownik credere - wierzyć

Liczba pojedyncza 1. io credessi 2. tu credessi 3. lui, lei credesse

Liczba mnoga 1. noi credessimo 2. voi credeste 3. loro credessero

III koniugacja - przykład

czasownik finire - kończyć

Liczba pojedyncza 1. io finissi 2. tu finissi 3. lui, lei finisse

Liczba mnoga 1. noi finissimo 2. voi finiste 3. loro finissero

UWAGA!!!

• końcówki koniugacji różnią się tylko literą, wskazującą na typ koniugacji,
• czasowniki zwrotne odmieniają się wraz z zaimkami zwrotnymi.

Przykłady

Magari fosse vero! Żeby to tylko okazało się prawdą!

Cominciassero loro a studiare! Zaczeliby w końcu się uczyć!

Pensavo che il treno arivasse alle 10. Myślałem, że pociąg przyjedzie o 10.

Speravo che tu venissi alla nostra festa. Miałem nadzieję, że przyjdziesz na naszą imprezę.

Dovevo comprare tutte le cose, prima che io partissi per Londra. Musiałam kupić wszystkie rzeczy, zanim wyjechałam do Londynu.

Potevo passare le vacanze in Spagna a condizione che io avessi le buone note. Mogłem spędzić wakacje w Hiszpanii pod warunkiem, że miałbym dobre oceny.

Vorrei tu mangiassi di meno. Chciałabym, żebyś mniej jadł.

Mi piacerebbe che tu lavorassi di più. Chciałbym, żebyś więcej pracował.

Loro si comportano come se fossero da soli a casa. Zachowują się tak, jakby byli sami w domu.

TRYB ŁĄCZĄCY CONGIUNTIVO TRAPASSATO - GRAMATYKA W JĘZYKU WŁOSKIM

CONGIUNTIVO TRAPASSATO

Tworzenie Congiuntivo trapassato

Tworzenie konstrukcji polega na połączeniu:

• czasownika posiłkowego avere lub essere w formie congiuntivo imperfetto,
• imiesłowu przeszłego biernego participio passato.

I koniugacja - przykład

czasownik cantare - śpiewać

Liczba pojedyncza 1. io avessi cantato 2. tu avessi cantato 3. lui, lei avesse cantato

Liczba mnoga 1. noi avessimo cantato 2. voi aveste cantato 3. loro avessero cantato

II koniugacja - przykład

czasownik credere - wierzyć

Liczba pojedyncza 1. io avessi creduto 2. tu avessi creduto 3. lui, lei avesse creduto

Liczba mnoga 1. noi avessimo creduto 2. voi aveste creduto 3. loro avessero creduto

III koniugacja - przykład

czasownik finire - kończyć

Liczba pojedyncza 1. io avessi finito 2. tu avessi finito 3. lui, lei avesse finito

Liczba mnoga 1. noi avessimo finito 2. voi aveste finito 3. loro avessero finito

UWAGA!!!

• w konstrukcjach essere + participio passato czasowniki są zgodne z podmiotem odnośnie liczby i rodzaju,
• czasowniki zwrotne odmieniają się wraz z zaimkami zwrotnymi.

Przykłady

Pensavo che qui stamattina fosse nevicato. Myślałem, że tutaj dzisiaj rano padał śnieg.

Supponevo che Marco oggi avesse ricevuto la lettera. Przypuszczałem, że Marek otrzymał dziś list.

Speravo che lei fosse arrivata già a casa. Miałem nadzieję, że ona przyszła już do domu.

Avevano paura dell'esame nonostante avessero studiato parecchio. Bali się egzaminu, pomimo tego, że studiowali sporo.

Pensavo che il treno fosse arrivato alle 10. Myślałem, że pociąg przyjechał o 10.

TRYB ŁĄCZĄCY PRZESZŁY - CONGIUNTIVO PASSATO - GRAMATYKA JĘZYKA WŁOSKIEGO

CONGIUNTIVO PASSATO

Congiuntivo passato używamy stosujemy w tym samym kontekście jak tryb congiuntivo presente, z tą różnicą, że używamy go wtedy kiedy chcemy opowiedzieć o naszych przeszłych wrażeniach, doświadczeniach.

Tworzenie Congiuntivo passato

Tworzenie konstrukcji polega na połączeniu:

• czasownika posiłkowego avere lub essere w formie congiuntivo presente,
• imiesłowu przeszłego biernego participio passato.

I koniugacja - przykład

czasownik cantare - śpiewać

Liczba pojedyncza 1. io abbia cantato 2. tu abbia cantato 3. lui, lei abbia cantato

Liczba mnoga 1. noi abbiamo cantato 2. voi abbiate cantato 3. loro abbiano cantato

II koniugacja - przykład

czasownik credere - wierzyć

Liczba pojedyncza 1. io abbia creduto 2. tu abbia creduto 3. lui, lei abbia creduto

Liczba mnoga 1. noi abbiamo creduto 2. voi abbiate creduto 3. loro abbiano creduto

III koniugacja typ A - przykład

czasownik aprire - otwierać

Liczba pojedyncza 1. io abbia aperto 2. tu abbia aperto 3. lui, lei abbia aperto

Liczba mnoga 1. noi abbiamo aperto 2. voi abbiate aperto 3. loro abbiano aperto

III koniugacja typ B - przykład

czasownik finire - kończyć

Liczba pojedyncza 1. io abbia finito 2. tu abbia finito 3. lui, lei abbia finito

Liczba mnoga 1. noi abbiamo finito 2. voi abbiate finito 3. loro abbiano finito

UWAGA!!!

• w konstrukcjach essere + participio passato czasowniki są zgodne z podmiotem odnośnie liczby i rodzaju,
• czasowniki zwrotne odmieniają się wraz z zaimkami zwrotnymi.

Przykłady:

Pensi che qui stamattina sia nevicato? Myślisz, że tutaj dziś rano padał śnieg?

Suppongo che Marco oggi abbia ricevuto la lettera. Przypuszczam, że Marek otrzymał dziś list.

Spero che lei sia già arrivata a casa. Mam nadzieję, że ona przyszła już do domu.

Hanno paura dell'esame nonostante abbiano studiato parecchio. Boją się egzaminu, pomimo tego, że sporo studiowali.

Penso che il treno sia arrivato alle 10. Myślę, że pociąg przyjechał o 10.

TRYB ŁĄCZĄCY TERAŹNIEJSZY - CONGIUNTIVO PRESENTE - GRAMATYKA JĘZYKA WŁOSKIEGO

CONGIUNTIVO PRESENTE

Tryb congiuntivo presente jest trybem łączącym czasu teraźniejszego. Jego formy  występują w zdaniach, które zaczynają się od "che" wyrażających pragnienie/życzenie, żądanie/apel lub wątpliwość, np.:

Che Dio vi benedica! - Niech Bóg wam błogosławi!

Oprócz zdań głównych, tryb congiuntivo presente występuje ponadto w zdaniach podrzędnych, po określonych spójnikach, takich jak: 

affinchè, benchè, purchè, a condizione che, a meno che, prima che, sebbene, senza che, di modo che

np.:

Ti aiuto a condizione che sappia dei tuoi progressi. (Pomogę ci pod warunkiem, że będę wiedział o twoich postępach.)

Andiamocene prima che sia troppo tardi! (Chodźmy stąd, zanim będzie za późno!)

Apri la porta adagio di modo che nesssuno ti senta. (Otwórz drzwi powoli, tak aby nikt cię nie słyszał.)

Jeśli zdanie ze spójnikiem di modo che ma - tak jak powyżej - formę życzenia, używamy trybu łączącego. W pozostałych sytuacjach występuje tryb oznajmujący indicativo presente, np.:

Sono arrivato alla festa in ritardo di modo che tutti mi guardano. (Przybyłem na uroczystość spóźniony, tak więc wszyscy na mnie patrzą.)

Tryb congiuntivo presente występuje także po spójniku che w połączeniu z takimi czasownikami, które wyrażają pragnienie, apel, nadzieję, oczekiwanie. Wśród wspomnianych czasowników znajdują się: 

aspettare, augurarsi, desiderare, permettere, preferire, sperare, non vedere l'ora, volere,

np.:

Spero che tutto vada bene. (Mam nadzieję, że wszystko pójdzie dobrze.)

Preferisco che Maria non esca di casa a quest'ora. (Wolę, żeby Maria nie wychodziła z domu o tej porze.)

Trybu łączącego czasu teraźniejszego używamy także po spójniku che, w połączeniu z czasownikami i zwrotami, które wyrażają przekonanie, opinię, osąd, wiarę, względnie - przypuszczenie. Są to czasowniki typu: 

avere l'impressione, capire, credere, essere dell'opinione/del parere, immaginare, pensare, pare/sembra a qu, trovare, ritenere, supporre,

np.:

Credo che sia meglio aiutarlo. (Sądzę, że lepiej byłoby mu pomóc.)

Capisco che loro siano amici di lunga data. (Rozumiem, że oni od dawna są przyjaciółmi.)

Co więcej, wyrażamy w trybie łączącym congiuntivo presente wątpliwość, brak przekonania, niepewność. Spójniki che lub se poprzedzają w tym wypadku czasowniki takie jak: 

non credere, non pensare, non sapere, non essere sicuro, dubitare,

np.:

Non credo che la loro macchina sia nuova. (Nie sądzę, żeby ich samochód był nowy.)

Non so se Marco abbia un'esperienza. (Nie wiem czy Marco ma jakieś doświadczenie.)

UWAGA!!!

W przypadku, gdy wyrażamy pewność za pomocą czasowników i zwrotów czasownikowych, na przykład takich jak: sapere, essere sicuro, essere certo, essere convinto,
używamy trybu oznajmującego, np.:

Sono convinto che Anna sa bene l'italiano. (Jestem przekonany, że Anna dobrze zna włoski.)

Tryb oznajmujący stosujemy również kiedy chcemy kogoś o czymś zapewnić lub coś potwierdzić, np.:

Il dottor Rossi ha detto che Roberto è bravo. (Doktor Rossi powiedział, że Roberto jest zdolny.)

Jednakże po spójniku che, ale w związku z czasownikiem lub wyrażeniem czasownikowym, które odzwierciedla sferę uczuć, należy już użyć trybu łączącego congiuntivo presente. Do wskazanej  grupy czasowników należą między innymi: 

essere contento/felice/sorpreso/triste, non sopportare, avere paura, dispiacere a qu, far piacere a qu, non importare a qu,

np.:

Ho paura che fra qualche minuto venga il mio papà. (Boję się, że za parę minut przyjdzie mój tata.)

Sono contento che tu non sia malato. (Jestem zadowolony, że nie jesteś chory.)

Tryb congiuntivo presente używany jest także po czasownikach i bezosobowych wyrażeniach, które wprowadzają zdanie poboczne przy użyciu spójnika che.

Wśród tych wyrażeń:

basta che, è assunto che, bisogna che, è bene che, è meglio che, è bello che, è incredibile che, è (in)giusto che, è (im)possibile che, è necessario che, pare che, (è un) peccato che, può darsi che, sembra che, è strano che, è una vergogna che,

np.:

Peccato che non riesca a dormire per tutta la notte. (Szkoda, że nie umiał spać przez całą noc.)

Sembra che Michele voglia prevenire una causa di separazione. (Wydaje się, że Michele chce wnieść sprawę o separację.)

UWAGA!!!

Jeżeli czasowniki i zwroty czasownikowe wyrażają pewność, jasność, tak jak: 

è certo che, è evidente che, è sicuro che, si sa che, è vero che, è chiaro che,

to zdanie podrzędne jest w trybie indicativo

np.:

E' vero che lui non ha ragione. (To prawda, że on nie ma racji.)

E' sicuro che oggi è sabato. (To pewne, że dziś jest sobota.)

Ponadto tryb łączący congiuntivo presente występuje:

- w zdaniach względnych zawierających wyrażenia, jak: nessuno, niente, l'unico, l'ultimo, il solo, np.:

Non c'è nessun libro che gli piaccia. (Nie ma żadnej książki, która mu się podoba.)

- w wyrażeniach generalizujących, jak: chiunque, qualunque/qualsiasi, dovunque, comunque, np.:

Sfiderò chiunque osi dire il contrario. (Stawię czoła, ktokolwiek ośmieli się powiedzieć inaczej.)

UWAGA!!!

Jeśli zdanie główne i zdania poboczne mają tożsame podmioty, wtedy zastępujemy zdanie z konstrukcją congiuntivo presente tak zwaną konstrukcją bezokolicznikową, np:

Sono felice di essere qui con te. (Jestem zadowolony z bycia tutaj z tobą.)

Sono felice che tu sia qui con me. (Jestem szczęśliwy, że jesteś tutaj ze mną.)

Tworzenie trybu congiuntivo presente i końcówki

	Congiuntivo presente - końcówki czasowników
	I koniugacja	II koniugacja	III koniugacja typ A	III koniugacja typ B
io	-i	-a	-a	-isca
tu	-i	-a	-a	-isca
lui/lei	-i	-a	-a	-isca
noi	-iamo	-iamo	-iamo	-iamo
voi	-iate	-iate	-iate	-iate
loro	-ino	-ano	-ano	-iscano

I koniugacja - przykład

czasownik cantare - śpiewać

Liczba pojedyncza 1. io canti 2. tu canti 3. lui, lei canti

Liczba mnoga 1. noi cantiamo 2. voi cantiate 3. loro cantino

II koniugacja - przykład

czasownik credere - wierzyć

Liczba pojedyncza 1. io creda 2. tu creda 3. lui, lei creda

Liczba mnoga 1. noi crediamo 2. voi crediate 3. loro credano

III koniugacja typ A - przykład

czasownik aprire - otwierać

Liczba pojedyncza 1. io apra 2. tu apra 3. lui, lei apra

Liczba mnoga 1. noi apriamo 2. voi apriate 3. loro aprano

III koniugacja typ B - przykład

czasownik finire - kończyć

Liczba pojedyncza 1. io finisca 2. tu finisca 3. lui, lei finisca

Liczba mnoga 1. noi finiamo 2. voi finiate 3. loro finiscano

UWAGA!!!

• czasowniki I i II koniugacji posiadają te same końcówki,
• w 1 i 2 os. l. mn. czasowniki wszystkich koniugacji posiadają te same formy,
• przed czasownikami nie pomijamy zaimków osobowych, ponieważ identyczność form uniemożliwia sprecyzowanie sensu zdania,
• czasowniki zwrotne odmieniają się wraz z zaimkami zwrotnymi,
• formy congiuntivo presente posiadają identyczne osobliwości do tych, występujących w koniugacjach presente indicativo, (np. reguły dotyczące czasowników zakończonych na -care, -gare, -ciare, -giare, -iare, itd.).

Biorąc pod uwagę czasowniki nieregularne, warto zauważyć różnicę między formami tych czasowników w trybie congiuntivo presente. Czasownik andare (iść, chodzić, jeździć) odmienia się według następującego modelu:

ANDARE (iść, chodzić, jechać)

Liczba pojedyncza 1. io vada   2. tu vada          3. lui, lei vada

Liczba mnoga 1. noi andiamo 2. voi andiate 3. loro vadano

Podobne zasady kierują tworzeniem form trybu congiuntivo presente od czasowników: bere (io, tu, lui beva), dire (dica), fare (faccia) , potere (possa), tenere (tenga), uscire(esca), venire (venga), volere (voglia).

Oprócz wspomnianych istnieją jeszcze formy czasownikowe, które są całkowicie nieregularne, tak jak formy czasowników: avere (io, tu, lui abbia), dare (dia), dovere(debba), essere (sia), sapere (sappia), stare (stia).

Odmiana na przykładzie czasownika avere (mieć):

AVERE (mieć)

Liczba pojedyncza 1. io abbia          2. tu abbia              3.lui, lei abbia

Liczba mnoga 1. noi abbiamo 2. voi abbiate 3. loro abbiano

Przykłady:

Sia ottimista! Bądź optymistą!

Dio Vi benedica! Niech Bóg wam pobłogosławi!

Che sia fuori casa? Czyżby był poza domem?




Viva l'Italia! Niech żyją Włochy!




Pensate che io sia bella? Myślicie, że jestem ładna?




Penso che il treno arrivi alle 10. Myślę że pociąg przyjedzie o 10.




Spero che tu venga alla nostra festa. Man nadzieję że przyjdziesz na naszą imprezę.




Studio l'italiano affinché io possa nel futuro studiare all'università di Bologna. Uczę się włoskiego, żeby w przyszłości studiować na uniwersytecie w Bolonii.




Devo comprare tutte le cose, prima che io parta per Londra. Muszę kupić wszystkie rzeczy zanim wyjadę do Londynu.




Questo anno passeremo le vacanze in Spagna a condizione che tu abbia le buone note. W tym roku spędzimy wakacje w Hiszpani, pod warunkiem, że będziesz miał dobre oceny.

TRYB ROZKAZUJĄCY - IMPERATIVO - GRAMATYKA JĘZYKA WŁOSKIEGO

TRYB ROZKAZUJĄCY – IMPERATIVO

W języku włoskim do wyrażania żądań i rozkazów służy tryb rozkazujący - Imperativo. Ma on dwie formy - twierdzącą i przeczącą. Twierdząca to ta, kiedy mowa jest o tym, że czynność daną należy wykonać; przecząca zaś, kiedy wskazanej czynności nie należy wykonywać.

Forma twierdząca trybu rozkazującego:

"Ascolta, Luca, oggi stai a casa con la nonna." (Posłuchaj, Łukasz, dzisiaj zostaniesz w domu z babcią.)

Czasowniki regularne w trybie rozkazującym odmieniają się zgodnie z następującym modelem:

ASCOLTARE (słuchać)
Liczba pojedyncza 1. (tu) ascolta! 2. (lui, lei) ascolti!	Liczba mnoga 1. (noi) ascoltiamo! 2. (voi) ascoltate! 3. (loro) ascoltino!

Jak możemy zauważyć, w trybie rozkazującym końcówka nie zmienia się dla pierwszej i drugiej osoby liczby mnogiej, co oznacza, że jest ona taka sama dla czasu teraźniejszego oraz dla trybu rozkazującego.

PRENDERE (brać)
Liczba pojedyncza 1. (tu) prendi!   2. (lui, lei) prenda!	Liczba mnoga 1. (noi) prendiamo! 2. (voi) prendete! 3. (loro) prendano!

Tutaj, podobnie, jak w przypadkach rozpatrywanych powyżej, formy pierwszej i drugiej osoby liczby mnogiej nie różnią się od analogicznych form czasu teraźniejszego. Dlatego też, używając trybu rozkazującego w tych formach, koniecznym będzie postawienie wykrzyknika w celu nadania wypowiedzi charakteru rozkazu, żądania, pragnienia.

Forma przecząca trybu rozkazującego:

"Senti, non aspettare Anna perchè ha detto che oggi non viene." (Posłuchaj, nie czekaj na Annę, bo powiedziała, że dziś nie przyjdzie.)

Jak widzimy, w drugiej osobie liczby pojedynczej występuje partykuła "non" oraz bezokolicznik. Jest to wyjątek, bowiem dalej odmieniamy:

(lui, lei) non aspetti! (noi) non aspettiamo! (voi) non aspettate!

TRYB ROZKAZUJACY - ZASTOSOWANIE

Trybu rozkazującego używamy do formułowania:

- poleceń:

- zakazów:

- próśb:

- rad:

- zaproszeń:

-zachęty:

TRYB   ROZKAZUJACY   -   TWORZENIE

Tryb rozkazujący imperativo zgodnie z nazwą służy do wydawania rozkazów i poleceń. Tworzymy go poprzez zastąpienie zakończeń bezokolicznikowych -are, -ere, -ire odpowiednimi końcówkami. 

UWAGA! W trybie rozkazującym nie występuje pierwsza osoba liczby pojedynczej.

Przyjrzyjmy się poszczególnym koniugacjom:

Pierwsza koniugacja:

Czasowniki regularne pierwszej koniugacji w trybie rozkazującym odmieniają się zgodnie z następującym modelem:

Jak możemy zauważyć, w trybie rozkazującym końcówka nie zmienia się dla pierwszej i drugiej osoby liczby mnogiej, co oznacza, że jest ona taka sama dla czasu teraźniejszego oraz dla trybu rozkazującego.

Druga koniugacja:

Jeśli chodzi o czasowniki drugiej koniugacji, sprawa wygląda następująco:

Tutaj również nie zmieniają się pierwsze dwie osoby liczby mnogiej.

Trzecia koniugacja:

Czasowniki trzeciej koniugacji odmieniają się w sposób przedstawiony poniżej:

a) model A koniugacji:

b) model B koniugacji (czasowniki typu: capire, pulire, finire)

UWAGA! W drugiej osobie liczby pojedynczej tryb rozkazujący przeczący tworzymy, dodając bezokolicznik do partykuły przeczącej non: non + infinito

TRYB   ROZKAZUJĄCY  Z  ZAIMKAMI

Jeśli 2 osobie liczby pojedynczej oraz 1 i 2 osobie liczby mnogiej trybu rozkazującego towarzyszy:

-zaimek bezpośredni (pronome diretto),
-zaimek pośredni (pronome indiretto),
-zaimek mieszany (pronome combinato), 
-partykuła ci lub ne, 

to łączymy je w jeden wyraz.

Jeśli zaimek lub partykuła łączą się z 2 osobą liczby pojedynczej czasowników andare, dare, fare, stare, dire, to w połączeniu tym podwaja się pierwszą literę zaimka:

Uwaga! Wyjątkiem jest tu pronome indiretto gli, którego nie podwajamy w połączeniu z trybem rozkazującym:

FORMY NIEREGULARNE TRYBU ROZKAZUJĄCEGO

Formy twierdzące:

Essere (być)	sii! siamo! siate!	Dare (dawać)	da’! diamo! date!
Avere (mieć)	abbi! abbiamo! abbiate!	Stare (zostać)	sta’! stiamo! state!
Sapere (wiedzieć)	sappi! sappiamo! sappiate!	Fare (robić)	fa’! faciamo! fate!
Dire (mówić)	di’! diciamo!  dite!	Andare (iść,jechać)	va’! andiamo!andate!

Formy przeczące:

non essere! Non siamo! Non siate! non dire! non diciamo! Non dite!

UWAGA!!!
W jezyku potocznym zamiast form da’!   sta’!   va’!  fa’! używa się często indicativo presente: dai! stai!  vai!  fai!

TRYB ROZKAZUJACY   W  FORMACH  GRZECZNOSCIOWYCH:

Formy grzecznościowe imperativo są identyczne formami congiuntivo presente trzeciej osoby liczby pojedynczej i mnogiej:

W liczbie pojedynczej: 

parli!   dica!     venga! Non parli!   Non dica!     non venga!

W liczbie mnogiej:

parlino!    Dicano!    Vengano! Non parlino!   Non dicano!    Non vengano!

TRYB WARUNKOWY - CONDIZIONALE - GRAMATYKA JĘZYKA WŁOSKIEGO

TRYB  WARUNKOWY  - CONDIZIONALE

Tryb condizionale i tryb congiuntivo odpowiadają różnym zastosowanoim polskiego trybu przypuszczającego. W przeciwieństwie do congiuntivo, w którym mówimy o czynnościach instniejących tylko w naszej wyobraźni, pragnieniach i życzeniach, w condizionale mówimy o czynnościach rzeczywistych, których realizacja podlega warunkowi.

Condizionale ma dwie formy:

1. Niedokonaną- condizionale presente
2. Dokonaną- condizionale passato



Verrei al cinama con voi stasera - poszedłbym z wami , ale nie mogę. Sarei venuto con voi al cinama ieri, ma non potevo. – Poszedłbym z wami wczoraj do kina , ale nie mogłem. Verrei a cinama con voi (ora, stasera), se potessi.- poszedłbym z wami do kina (dzisiaj) , gdybym mógł. Sarei venuto al cinema con voi (ieri), se avessi potuto. – poszedłbym z wami wczoraj do kina, gdybym mógł

Jak wynika z powyższych przykładów, czynność wyrażona w condizionale presente odnosi sie do teraźniejszosci lub do czynnosci przyszłej. Jej realizacja, o ile zostanie spełniony warunek, jest możliwa. Z kolei czynność w condizionale passato była zamierzona i miała być zrealizowana w przeszłości. Warunek realizacji tej czynności może być sformułowany w congiuntivo, indicativo (trybie oznajmującym) lub condizionale. Spełnienie warunku nie jest już możliwe a wiec i zamierzona czynność nie może już zostać spełniona.

Użycie trybu condizionale:

Pisaliśmy już, ze czynność wyrażamy w trybie codizionale, jeżeli jej realizacja poddana jest jakiemuś warunkowi. Może nim być np. decyzja naszego rozmówcy lub niepełne zaufanie do źródła informacji. Warunek ten nie zawsze musi pojawić się w kontekście:

Vorrei andare al cinema- chciałbym pójść do kina Vorrei andare con te- chciałbym pójść a tobą Come serei venuto volentieri con te!- jak chetnie byłbym poszedł z tobą

Pragnienia, propozycje i pytania sformułowane w condizionale mają charakter grzecznościowy lub brzmią jak hipoteza:

Avresti un po’ di tempo?- czy miałbyś troche czasu? Stasera potremmo andare al cinema.- dzisiaj moglibysmy pójść do kina Tu che cosa avresti fatto al posto mio?- a ty co bys zrobił na moim miejscu -Sarei tornata subito a casa- wróciłabym od razu do domu

Codizionale posługujemy się , gdy chcemy zaznaczyć, żę podajemy opinie własną, nie sprawdzona wiadomość lub, że nie potrafimy opowiedzieć na postawione pytania:

Secondo me sarebbe stato meglio restare a casa- według mnie lepiej było zostac w domu. Da quanto riporta l’agenzia PAR risulta che i due presidenti si incontrerebbero stasera - z wiadomości podanej rzez agencję PAR wynika, że prezydenci spotkają się dzisiaj wieczorem.

I dla porównania to samo zdanie dotyczace przeszłości czyli wyrażone w codizionale passato:

Seconda l’agenzia PAR i due presidenti si sarebbero incontrati ieri sera- zdaniem agencji PAR dwaj prezydenci spotkali się wczoraj wieczorem. – nie wiemy do końca, czy doszło do spotkania, podajemy czyjąś opinię na ten temat, przypuszczenie

Polecenia sformułowane w condizionale nie zawieraja bezwzgledengo rozkazu, lecz są propozycją z odcieniem niepewności, czy czynność zostanie wykonana:

Mi daresti il cafe? – czy poczęstowałbys mnei kawą? Mi farebbe vedere quel libro?- czy mógłby mi Pan pokazać tę ksiażkę?

Dla porównania, to samo można wyrazić w trybie rozkazującym:

Dammi un cafe, per favore!- poczęstuj mnie kawą! Mi faccia vedere quel libro! – proszę pokazać mi te książkę

Autor Tekstu: Natalia Rzepka

TRYB WARUNKOWY PRZESZŁY (ZŁOŻONY) - CONDIZIONALE PASSATO (COMPOSTO) - GRAMATYKA JĘZYKA WŁOSKIEGO

Condizionale passato (composto) - Tryb warunkowy przeszły (złożony)

Zastosowanie

Trybu warunkowego condizionale passato używamy w celu wyrażenia:

• życzeń i pragnień przeszłych, niemożliwych do zrealizowania,
• czynności przeszłych, niemożliwych do zrealizowania,
• przyszłości w przeszłości.

Tworzenie condizionale passato (composto)

Tworzenie konstrukcji polega na połączeniu:

• czasownika posiłkowego avere lub essere w formie condizionale presente,
• imiesłowu przeszłego biernego participio passato.

Jak wynika z powyższego, tryb condizionale composto, jest trybem złożonym.

Poniżej przedstawiamy szczegółowe zasady tworzenia tego trybu:

Tak jak w przypadku passato prossimo i innych czasów złożonych najpierw musimy odmienić w odpowiedniej osobie czasownik posiłkowy essere "być" lub avere "mieć", ale tym razem będziemy je odmieniać w condizionale semplice

Następnie dodajemy formę imiesłowu biernego participio passato, który tworzymy w następujący sposób:

A oto przykłady regularnych imiesłowów:

Należy jednak pamiętać, że niestety formy participio passato bardzo często są nieregularne.

Zobaczmy przykładowe zdania w tym trybie:

Jeśli chodzi o formy, które tworzymy z avere, to już wszystko, co musimy wiedzieć. Zobaczmy pełną odmianę:

UWAGA!!!

• Należy pamiętać, że w  konstrukcjach essere + participio passato czasowniki są zgodne z podmiotem odnośnie liczby i rodzaju, a konkretnie odmienia się przez nie participio passato.
  

Oto odmian dla rodzaju męskiego:

A to odmiana rodzaju żeńskiego:

Szczegółowe zasady użycia trybu condizionale composto:

Tryb warunkowy złożony condizionale composto służy do wyrażania pragnienia niemożliwego do zrealizowania w teraźniejszości lub w przyszłości.

Wskazuje także na pragnienie, które nie zostało zrealizowane w przeszłości:

Ostatnim użyciem condizionale composto jest tak zwana struktura futuro nel passato, czyli przyszłość w przeszłości, występująca w zdaniach złożonych. Wyraża czynność, która miała wydarzyć się później niż czynność w zdaniu głównym podana w czasie przeszłym.

UWAGA! W zdaniach polskich używamy w tym przypadku czasu przyszłego, we włoskich nie wolno nam tego zrobić.

Użycie trybu condizionale composto z innymi czasami:

Jeżeli czynność przeszła sformułowano w passato prossimo, wówczas inna czynność, wobec niej późniejsza:

• jeżeli jest wyrażona w condizionale passato, nie ma wartości czynności przyszłej, lecz jest równoznaczna z nie zrealizowaną czynnością warunkową:



Anna ha promesso che sarebbe venuta al. Mare con noi. – Anna obiecała, że pojechałaby znami nad morze( ale nie pojechała)

• Jeżeli natomiast jest wyrazona w condizionale presente, jest równoznaczna z czynnością przyszłą realną, lecz podlegajacą warunkowi:



Anna ha promesso che verrebbe al mare con noi. – Anna obiecała, że pojedzie z nami nad morze (jeśli tyko zostanie spełniony warunek tego wyjazdu)

• Jeżeli jest wyrażona w futuro semplice jest równoznaczna z realną czynnością przyszłą:



Anna ha promesso che verrà al mare con noi. -  Anna obiecała , że pojedzie z nami nad morze.

Przykłady zdań w trybie condizionale composto:

Io sarei andato con voi in discoteca, ma purtroppo mi sentivo male. Poszedłbym z wami na dyskotekę, ale niestety źle się czułem.

Io avrei comprato quella macchina ma non avevo soldi. Kupiłbym ten samochód, ale nie miałem pieniędzy.

Suo fratello mi ha detto che sarebbe arrivato in ritardo. Jego brat mi powiedział, że przyjedzie spóźniony.

Sabato scorso ho incontrato Maria che mi ha detto che tra un mese si sarebbe trasferita a Parigi. W zeszłą sobotę, spotkałam Marię, która powiedziała mi, że za miesiąc przeprowadza się do Paryża.

TRYB WARUNKOWY TERAŹNIEJSZY - CONDIZIONALE PRESENTE (SEMPLICE) - GRAMATYKA JĘZYKA WŁOSKIEGO

TRYB  WARUNKOWY  TERAŹNIEJSZY – CONDIZIONALE PRESENTE (SEMPLICE)

Zastosowanie
Trybu warunkowego condizionale presente używamy w celu wyrażenia:

• prośby, życzenia, polecenia w sposób uprzejmy,
• czynności nierealnych, wyobrażeń, marzeń,
• wiadomości pochodzących od innych osób, które mogą okazać się nieprawdziwe.

Tworzenie i końcówki

Condizionale presente jest stosunkowo prosty w budowie, ponieważ czasowniki pierwszej i drugiej koniugacji przyjmują identyczne końcówki. Jedynie w koniugacji trzeciej istnieje drobna zmiana, aczkolwiek można dostrzec znaczne podobieństwa.

Tryb przypuszczający prosty condizionale semplice tworzymy poprzez odcięcie od bezokolicznika końcówek -are, -ere lub -ire i (w zależności od osoby) wstawienie na ich miejsce następujących zakończeń:

A oto pełna odmiana w trzech koniugacjach:

Pierwsza koniugacja:

Druga koniugacja:

Trzecia koniugacja:

Zwróćmy uwagę, że tak jak w czasie futuro semplice, końcówki pierwszej i drugiej koniugacji są takie same i zaczynają sie od -e-, natomiast końcówki trzeciej koniugacji zaczynają się od -i-.

Cała odmiana trybu condizionale semplice jest podobna do odmiany czasu futuro semplice, uważajmy jednak na następujące różnice:

- pierwsza osoba w condizionale ma końcówkę -erei lub -irei, druga liczby pojedynczej w futuro -erai lub -irai: 

- pierwsza osoba liczby mnogiej w condizionale ma końcówkę -eremmo lub -iremmo, a w futuro -eremo, -iremo:

- druga osoba liczby mnogiej w condizionale kończy się na -ereste lub -ireste, a w futuro na -erete, -irete:

W trybie condizionale mamy następujące czasowniki nieregularne:

Na początek czasownik essere:

Trzy czasowniki nieregularne pierwszej koniugacji mają końcówki zaczynające się od -a:

 

Główną cechą odmiany innych czasowników nieregularnych w condizionale semplice, jest brak początkowego -e- w końcówkach. Oto końcówki i odmiana przykładowego czasownika:

Podobnie odmieniają się czasowniki:

Pozostałe czasowniki nieregularne dodatkowo podwajają -r- w końcówce:

Niektórym z nich oprócz tego znika litera -l- lub -n- przed końcówką bezokolicznikową:

Uwaga: we włoskim trybie przypuszczającym, w odróżnieniu od polskiego, nie widać rodzaju, czyli canterebbe znaczy zarówno śpiewałby, śpiewałaby jak i śpiewałoby etc.

Na koniec pełne zdania z trybem condizionale semplice:

Na samym wstępie omawiania trybu condizionale semplice przestawiliśmy w uproszczony sposób podstawowe zasady stosowania . Poniżej prezentujemy szczegóły użycia tego trybu.

Za pomocą trybu przypuszczającego prostego condizionale semplice możemy sobie w języku włoskim "pogdybać". Najczęściej odpowiada on polskim formom czasownikowym zakończonym na -bym, -byś, -by etc.

UWAGA: W języku polskim możemy przenosić te końcówki przed czasownik, co we włoskim jest niemożliwe.

Andrei volentieri al mare.	Chętnie pojechałabym nad morze.
Che cosa faresti in questa situazione?	Co byś zrobił w tej sytuacji?

A teraz konkretne przypadki użycia condizionale:

1) wskazuje możliwość, zazwyczaj obwarowaną jakimś warunkiem (tryb warunkowy drugiego typu):

2) wyraża pragnienie możliwe do realizacji:

3) pozwala poprosić o coś w sposób bardzo grzeczny:

4) za jego pomocą możemy dawać rady:

5) wyraża opinię lub hipotezę, której nie jesteśmy pewni:

6) służy do podawania wiadomości nie sprawdzonych (typowe dla języka prasowego):

Osobliwości odmiany czasownika w trybie condizionale semplice:

• Czasowniki zakończone na -care, -gare
  
  W tej grupie czasowników dodajemy spółgłoskę h przed charakterystycznymi końcówkami.
  
  czasownik cercare - szukać
  

  Liczba pojedyncza 1. io cercherei 2. tu cercheresti 3. lui, lei cercherebbe

  Liczba mnoga 1. noi cercheremmo 2. voi cerchereste 3. loro cercherebbero

  
  czasownik pagare - płacić
  

  Liczba pojedyncza 1. io pagherei 2. tu pagheresti 3. lui, lei pagherebbe

  Liczba mnoga 1. noi pagheremmo 2. voi paghereste 3. loro pagherebbero

  
  
  2. Czasowniki zakończone na -ciare, -giare
  
  W tej grupie czasowników usuwamy samogłoskę i przed charakterystycznymi końcówkami.
  
  czasownik cominciare – zaczynać

Liczba pojedyncza 1. io comincerei 2. tu cominceresti 3. lui, lei comincerebbe

Liczba mnoga 1. noi cominceremmo 2. voi comincereste 3. loro comincerebbero

czasownik mangiare - jeść

Liczba pojedyncza 1. io mangerei 2. tu mangeresti 3. lui, lei mangerebbe

Liczba mnoga 1. noi mangeremmo 2. voi mangereste 3. loro mangerebbero

Przykłady zdań:

Vorrei diventare medico. Chciałbym zostać lekarzem. Potresti non fumare qui? Czy mógłbyś tu nie palić? Chi potrebbe aiutarmi? Kto mógłby mi pomóc? Direi, lei è una buona attrice. Powiedziałbym, że ona jest dość dobrą aktorką. Ordinerei un bicchiere di vino bianco per favore. Zamówiłbym kieliszek białego wina.

W trybie condizionale presente czasowniki w stronie biernej i zwrotnej odmieniają się w następujący sposób:

Przykład

Czasownik zwrotny
 
Lavarsi – myć się

Liczba pojedyncza Mi laverei Ti laveresti Si laverebbe

Liczba mnoga Ci laveremmo Vi lavereste Si laverebbero

I ten sam czasownik w odmianie w stronie biernej:

Essere lavato

Liczba pojedyncza Sarei lavato Saresti lavato Sarebbe lavato

Liczba mnoga Saremmo lavati Sarestre lavati Sarebbero lavati

WYMOWA LITER - Gramatyka w Języki Włoskim

Wymowa włoska

W związku z tym, że wymowa włoska jest w miarę podobna do polskiej, znając kilka podstawowych zasadach można już sprawnie przeczytać niemalże każdy wyraz.

Istnieje jednak kilka problematycznych liter, które przedstawiamy poniżej:

Spółgłoski:
W języku włoskim spółgłoski wymawia się tak samo jak w języku polskim. Jedynie kiedy występują po dwie razem należy je wymawiać dłużej: latte / latte/ - mleko

Wymowa włoskich spółgłosek jest uzależniona od liter, które im bezpośrednio towarzyszą, dotyczy to głosek:

C, ci, ce, g, gi, ge, chi, ghi, ghe, gn, gli, Sc oraz s i z

A oto przykłady wymowy:

• Spółgłoskę "c" wymawiamy:



- przed "e" oraz "i" jak polskie [cz], np.: cenare (jeść kolację), cinema (kino), cipolla (cebula); - przed innymi samogłoskami wymawiane jest jak polskie [k],np.:  camera (pokój), cattivo (zły), coniglio (królik), cotto (gotowany), cucinare (gotować), cucina (kuchnia).

• Głoskę „che”: jak polskie [ke] np: foche /foke/

• Głoskę „chi”: jak polskie [ki]: chiasso /kiasso/ - hałas, chiudere /kiudere/ - zamykać, chiuso /kiuzo/

• Spółgłoskę "g" wymawia się:



- przed "e" oraz "i" jak polskie [dż], np.: gemelli (bliźniacy), giorno (dzień) /dżiorno/, gelati (lody), gioia (radość) /dżioja/; - przed innymi samogłoskami jak polskie [g], np.: figurare (figurować), figura (figura), gobbo (garbaty), gonna (spódnica).

• Spółgłoskę "s" wymawiana jest:

W przypadku, kiedy litera s znajduje się na początku wyrazu, to następująca po niej spółgłoska staje się dźwięczna . Podczas wymawiania można poczuć wtedy wibracje w krtani. Co więcej, również sama litera s może się udźwięczniać i wymawiana jest jak litera /z/:

- przed dowolną spółgłoską dźwięczną wymawiamy jak polskie [z], np.: sbagliare /zbaliare/ (mylić się), sbaglio  / zbalio/ (błąd), svago /zwago/ (rozrywka), sviluppo /zwiluppo/ (rozwój), sgabello /zgabello/ (stołek), sgarbato  /zgarbato/   (nieuprzejmy), Sloveno  /zloweno/ (Słowianin), slavato /zlawato/ (wyblakły) - między dwiema samogłoskami również wymawiana jest jak polskie [z], np.: paese   /paeze/    - kraj, casa  /kaza/   -dom; cosa   /koza/  -rzecz pesente  /pezante/ -ciężkie - jak polskie [s] w pozostałych przypadkach. scuola  /skłola/  -szkoła spina   /spina/  -kolec stile   /stile/   -styl

• Dyftong (zestawienie dwóch liter) "sc" wymawia się:



- przed samogłoskami "e" oraz "i" jak polskie [sz], np.:  sciame (rój), sciare (jeździć na nartach), scegliere (wybierać), scena (scena) - jak polskie [sk] w pozostałych przypadkach, np.:  scabbia (świerzb), scuola (szkoła),  scadenza (termin ważności), scodella (miska)

• Spółgłoska "z" wymawiana jest:



- jak [dz], zwykle na początku wyrazu, np.:  zoccolo (kopyto), zaino (plecak),  zia (ciocia), zio (wujek) - jak [dz] między dwiema samogłoskami, np.:  azalea (azalia), azienda (firma) - jak [c], gdy jest podwojona, np.: pizza (pizza), piazza (plac), palazzo (pałac); - jak [c], gdy występuje przed "i", np.: grazioso (wdzięczny), paziente (cierpliwy).

• Dyftong "qu" jest wymawiany jak [kł],
  np.: questa (ta), questo (ten), quadro (obraz), quaderno (zeszyt).

• Spółgłoska "h" nie jest wymawiana w języku włoskim. Nie odpowiada jej żaden dźwięk. (mówi się o niej, że jest niema)



np. ho [o] – mam hanno  /anno/- mają Używa się ją w celu zachowania twardej wymowy między spógłoskami "c" i "g", np.:  chiamare (wołać) - czytane: kiamare, chiasso (hałas)- czytane: kiasso, ghiaccio (lód) - czytane: giaczczio,   ghiandaia (sójka) czyt.: giandaja Warto pamiętać, że litera h występuje także przy odmianie czasownika: avere (mieć). np. hai /ai/- masz i zgodnie z powyższą regułą także wówczas nie jest wymawiana.

• Zestawienie "gn" wymawia się jako [ń],
  np.: ogni (każdy) - czyt.: oni, ognuno (każdy)- czyt.: oniuno, prugna (śliwka) - czyt.: prunia, bagno (łazienka) – czyt.: banio

Dla Polaków całkowicie obcy, spośród dźwięków języka włoskiego jest dźwięk, który zapisujemy: „gli” i który występuje np. w słowach:

meglio /melio/ – lepiej , będący bardzo miękkim l migliaio /miliajo/ - około tysiąca, będący bardzo miękkim l maglietta  /malietta/  - koszulka migliorare /miliorare/ - ulepszać moglie  /molie/  - żona maglione /maglione/ - sweter

• Ostatnią głoska, która może przysporzyć problemów jest głoska K.



głoskę K możemy w języku włoskim  zapisać na 3 sposoby: c: crudo /krudo/- twardy cane /kane/  - pies chi, che:  chiesa[ kiesa]- kosciół qu: quaderno [kładerno] – zeszyt