CZASOWNIK - VERBO - GRAMATYKA JĘZYKA WŁOSKIEGO

CZASOWNIK- VERBO Dla osób uczących sie języka włoskiego czasownik jest niestety dość problematyczny, ponieważ występuje w różnych osobach, czasach, trybach etc., a więc trzeba zapamiętać jego liczne odmiany.

Zaczniemy od odmiany regularnej w czasie teraźniejszym.

1. czasownik w: PRESENTE INDICATIVO - CZAS TERAŹNIEJSZY TRYBU OZNAJMUJĄCEGO

Czasowniki regularne występują w trzech koniugacjach, czyli trzech modelach odmiany przez liczby i osoby. Aby dowiedzieć się, do której z trzech koniugacji należy czasownik, musimy poznać jego bezokolicznik. Bezokolicznik to podstawowa forma czasownika (to właśnie ją znajdziemy jako hasło główne w słowniku), po której nie widać jeszcze ani kto, ani kiedy, ani z jakim skutkiem wykonał jakąś czynność. Przykłady polskich bezokoliczników to być, biec, kupić.

Włoskie czasowniki regularne w bezokoliczniku mogą kończyć się na -are, -ere, lub -ire i w zależności od tego zaliczamy je odpowiednio do pierwszej, drugiej lub trzeciej koniugacji:

Aby z bezokolicznika otrzymać formę odmienioną należy końcówkę -are, -ere, lub -ire zastąpić inną, właściwą dla danego czasu osoby i liczby.

Dodatkowo należy zwrócić uwagę, że wszystkie 3 koniugacje mają inne formy w zależności od użytego czasu gramatycznego.

Czasowniki I koniugacji w presente indicativo

I tak, aby otrzymać odmieniony w czasie teraźniejszym czasownik pierwszej koniugacji należy "odciąć" od bezokolicznika zakończenie -are i zastąpić je nastepującymi końcówkami:

Tworzenie formy czasownika:

• usunięcie końcówki "-are" z bezokolicznika,
• dodanie charakterystycznej końcówki dla danej osoby
  

Poprzedzanie czasownika zaimkami io, tu etc. nie jest konieczne. Można powiedzieć:

Jednak wystarczy:

Już po odmienionej formie czasownika (czyli po końcówce czasownika) widać, kto wykonuje daną czynność (końcówka -o, więc io - ja)

Osobliwości odmiany:

1. Czasowniki zakończone na -care, -gare

W tej grupie czasowników dodajemy spółgłoskę h przed charakterystycznymi końcówkami zaczynającymi się na e lub i (czyli w 2 os. l. poj. oraz w 1 os. l. mn.)

czasownik cercare - szukać

Liczba pojedyncza 1. io cerco (ja szukam) 2. tu cerchi (ty szukasz) 3. lui, lei cerca (on, ona szuka)

Liczba mnoga 1. noi cerchiamo (my szukamy) 2. voi cercate (wy szukacie) 3. loro cercano (oni, one szukają)

czasownik pagare - płacić

Liczba pojedyncza 1. io pago (ja płacę) 2. tu paghi (ty płacisz) 3. lui, lei paga (on, ona płaci)

Liczba mnoga 1. noi paghiamo (my płacimy) 2. voi pagate (wy płacicie) 3. loro pagano (oni, one płacą)

2. Czasowniki zakończone na -ciare, -giare

W tej grupie czasowników usuwamy samogłoskę i przed charakterystycznymi końcówkami zaczynającymi się na e lub i (czyli w 2 os. l. poj. oraz w 1 os. l. mn.)

czasownik cominciare - zaczynać

Liczba pojedyncza 1. io comincio (ja zaczynam) 2. tu cominci (ty zaczynasz) 3. lui, lei comincia (on, ona zaczyna)

Liczba mnoga 1. noi cominciamo (my zaczynamy) 2. voi cominciate (wy zaczynacie) 3. loro cominciano (oni, one zaczynają)

czasownik mangiare - jeść

Liczba pojedyncza 1. io mangio (ja jem) 2. tu mangi (ty jesz) 3. lui, lei mangia (on, ona je)

Liczba mnoga 1. noi mangiamo (my jemy) 2. voi mangiate (wy jecie) 3. loro mangiano (oni, one jedzą)

3. Czasowniki zakończone na -iare z i nieakcentowanym

W tej grupie czasowników usuwamy samogłoskę i przed charakterystycznymi końcówkami zaczynającymi się na i (czyli w 2 os. l. poj. oraz w 1 os. l. mn.)

czasownik studiare - uczyć się

Liczba pojedyncza 1. io studio (ja uczę się) 2. tu studi (ty uczysz się) 3. lui, lei studia (on, ona uczy się)

Liczba mnoga 1. noi studiamo (my uczymy się) 2. voi studiate (wy uczycie się) 3. loro studiano (oni, one uczą się)

4. Czasowniki zakończone na -iare z i akcentowanym

W tej grupie czasowników nie usuwamy i w 2 os. l. poj.

czasownik sciare - jeździć na nartach

Liczba pojedyncza 1. io scio (ja jeżdżę na nartach) 2. tu scii (ty jeździsz na nartach) 3. lui, lei scia (on, ona jeździ na nartach)

Liczba mnoga 1. noi sciamo (my jeździmy na nartach) 2. voi sciate (wy jeździcie na nartach) 3. loro sciano (oni, one jeżdżą na nartach)

Czasowniki II koniugacji w Presente indicativo

Tworzenie formy czasownika:

• usunięcie końcówki "-ere" z bezokolicznika,
• dodanie charakterystycznej końcówki dla danej osoby.
  
  Odmiana drugiej koniugacji (czasowniki zakończone na -ere) wygląda następująco:

Przykłady:

czasownik credere - wierzyć

Liczba pojedyncza 1. io credo (ja wierzę) 2. tu credi (ty wierzysz) 3. lui, lei crede (on, ona wierzy)

Liczba mnoga 1. noi crediamo (my wierzymy) 2. voi credete (wy wierzycie) 3. loro credono (oni, one wierzą)

Czasowniki III koniugacji w Presente indicativo

Czasowniki III koniugacji dzielą się na 2 podgrupy (A i B).

Odmiana grupy A

Tworzenie formy czasownika:

• usunięcie końcówki "-ire" z bezokolicznika,
• dodanie charakterystycznej końcówki dla danej osoby

Trzecia koniugacja (czasowniki zakończone na -ire) przyjmuje następujące końcówki:

W ten sposób odmieniają się następujace czasowniki:

applaudire, aprire, assorbire, avvertire, bollire, coprire, cucire, divertire, dormire, fuggire, inghiottire, mentire, nutrire, offrire, partire, seguire, sentire, servire, soffrire, tossire, vestire.

Odmiana grupy B

W tej grupie czasowników dodatkowo dodawany jest infiks "-isc-" w 1,2,3 os. l. poj. oraz w 3 os. l. mn.

Tworzenie formy czasownika:

• usunięcie końcówki "-ire" z bezokolicznika,
• dodanie charakterystycznej końcówki dla danej osoby.

UWAGA! Jest to część czasowników trzeciej koniugacji, które przed zakończeniem -ire mają samogłoskę i spółgłoskę, przed wyżej wymienionymi końcówkami biorą sobie wtedy jeszcze cząstkę -isc- w całej liczbie pojedynczej i w trzeciej osobie liczby mnogiej. Pełne ich końcówki wyglądają zatem następująco:

W ten sposób odmieniają się następujące czasowniki:

agire, applaudire, assorbire, capire, chiarire, colpire, costruire, favorire, ferire, finire, fiorire, fornire, guarire, impedire, inghiottire, mentire, nutrire, patire, preferire, pulire, punire, rapire, spedire, subire, tossire, tradire, ubbidire, unire.

A oto przykłady innych czasowników odmieniających się jak finire (pamiętajmy, że zazwyczaj można je rozpoznać po samogłosce i spółgłosce przed końcówką bezokolicznika -ire, w odróżnianiu od czasowników odmieniających się jak dormire, które mają dwie spółgłoski przed -ire):

Zauważmy, że końcówki pierwszej i drugiej osoby liczby pojedynczej (io - ja, tu - ty) oraz pierwszej osoby liczby mnogiej (noi - my) są takie same we wszystkich koniugacjach: -o, -i, -iamo. 

Końcówki trzeciej osoby liczby pojedynczej (lui/lei - on/ona) i mnogiej (loro - oni/one) są identyczne w drugiej i trzeciej koniugacji, ale inne w pierwszej: 

Natomiast druga osoba liczby mnogiej (voi -wy) ma odmienne formy we wszystkich trzech koniugacjach: 

CZASOWNIKI NIEREGULARNE - czas Presente Indicativo - GRAMATYKA JĘZYKA WŁOSKIEGO

CZASOWNIKI NIEREGULARNE –  czas Presente indicativo

Znamy juz trzy regularne koniugacje czasownika. Niestety, w czasie teraźniejszym wiele czasowników jest nieregularnych, czyli każdy ma własną, niepowtarzalną odmianę i każdej z tych odmian z osobna musimy się nauczyć.

Dla ułatwienia podzielimy najważniejsze czasowniki nieregularne na grupy:

1) Jako pierwszy - jedyny w swoim rodzaju czasownik być:

2) Czasowniki nieregularne pierwszej koniugacji mają nieregularną tylko drugą osobę liczby pojedynczej (zamiast końcówki -i końcówka -ai):

3) W przypadku kolejnej grupy czasowników wystarczy pamiętać jak brzmiały po łacinie, by móc je odmienić:

Uwaga na drugą osobę liczby mnogiej czasownika dire.


4) Cechą następnej grupy czasowników są regularne (lub prawie regularne:-) pierwsze dwie osoby liczby mnogiej:

Uwaga na pierwszą osobę liczby mnogiej czasownika avere.

5) Następujące czasowniki mają nieregularne pierwszą osobę liczby pojedynczej i trzecią liczby mnogiej: 

Uwaga na drugą i trzecią osobę liczby pojedynczej czasowników venire i tenere oraz na bezokoliczniki trarre i porre.

6) Ostatnia grupa, to już niestety zupełnie nieregularności:

Na pocieszenie po tej sporej dawce nauki na pamięć mogę dodać, że podobnie do wyżej wypisanych czasowników podstawowych odmieniają się inne - pochodne np.:

CZASOWNIKI POSIŁKOWE W CZASACH ZŁOŻONYCH - GRAMATYKA JĘZYKA WŁOSKIEGO

CZASOWNIKI    POSIŁKOWE  W CZASACH ZŁOŻONYCH

Czasownik posiłkowy jest częścią mowy, która służy tylko do tworzenia konstrukcji gramatycznych i nie jest tłumaczona na język polski. W języku włoskim czasowniki posiłkowe avere i essere umożliwiają tworzenie czasów złożonych. Poprzedzają one czasownik główny. Niezmiernie ważnym jest, by wiedzieć, które czasowniki należy używać z essere, a które występują po avere
Czasy złożone tworzymy odmieniając czasownik essere lub avere w odpowiednim czasie prostym i dodając imiesłów bierny czasownika właściwego. Oto przykłady:

Nie zawsze jednak wiadomo, który czasownik właściwy wymaga czasownika posiłkowego essere, a który avere. Poznajmy zatem najważniejsze zasady.

Z avere występują:

1) wszystkie czasowniki przechodnie, czyli takie które wymagają dodatkowego, bezpośredniego określenia:

2) niektóre czasowniki nieprzechodnie (nie mają dopełnienia bliższego). Oto najważniejsze z nich:

3) niektóre czasowniki ruchu (ważny jest sam ruch, a nie dotarcie do jakiegoś miejsca):

Natomiast z essere występuje:

1) większość czasowników nieprzechodnich. Wśród nich:

- czasowniki statyczne:

- czasowniki zmiany stanu:

- większość czasowników ruchu (ważne jest dotarcie do miejsca):

- czasowniki zwrotne, np.:

A oto przykładowe zdania w czasach złożonych z posiłkowymi avere i essere:

Czasowniki odmieniające się z avere i essere

Niektóre czasowniki odmieniają się z avere lub essere w zależności od sytuacji.

Przykłady:

Ho cominciato a lavorare. - Rozpoczęłam pracę. L’anno scolastico è cominciato. - Rozpoczął się rok szkolny.

Ho finito la lezione. - Skończyłem lekcję. La lezione è finita. - Lekcja się skończyła.

Ho passato un mese magnifico. - Spędziłem wspaniały wieczór. Sono passati molti anni. - Minęło wiele lat.

Ho cambiato la scuola. - Zmieniłam szkołę. I tempi sono cambiati. - Czasy się zmieniły.

Czasowniki pomocnicze dovere, potere, volere

Czasowniki pomocnicze (modalne) dovere (musieć), potere (móc) i volere (chcieć) odmieniają się z tym czasownikiem posiłkowym, z którym odmienia się czasownik główny.

Na przykład:

siamo dovuti andare - musieliśmy pójść abbiamo potuto dormire - mogliśmy spać

UWAGA!!!

Czasownik passare użyty wraz z essere oznacza "przemijać", natomiast z avere "spędzać".

CZASOWNIKI ZWROTNE - GRAMATYKA JĘZYKA WŁOSKIEGO

CZASOWNIKI  ZWROTNE W JĘZYKU WŁOSKIM

Czasowniki zwrotne - verbi riflessivi - to takie, w których wykonywana czynność "zwraca się" do osoby wykonującej, czyli wykonawca czynności jest jednocześnie jej odbiorcą.

W powyższym zdaniu Mario jednocześnie goli (siebie samego) jak i jest golony (przez siebie samego), w odróżnieniu od zdania poniżej, gdzie fryzjer tylko goli, a klient tylko jest golony.

W języku polskim czasownikom zwrotnym towarzyszy zawsze zaimek się. Jak już pewnie zauważyliście, jego włoskim odpowiednikiem jest si: "golić się" to po włosku radersi. Jednak w języku włoskim si będzie się odmieniało przez osoby i liczby razem z czasownikiem, podczas gdy w polskim pozostaje niezmienione.

Odmiana zaimka si jest niezależna od rodzaju czasownika i jest taka sama we wszystkich koniugacjach regularnych i nieregularnych.

Pamiętajmy, że podczas gdy w polskim się stawiamy najczęściej po czasowniku, we włoskim odmienione formy si znajdują się zawsze przed czasownikiem.

FORMY NIEOSOBOWE CZASOWNIKÓW - GRAMATYKA W JĘZYKU WŁOSKIM

FORMA NIEOSOBOWA W JĘZYKU WŁOSKIM

Formy nieosobowej czasownika użyjemy, zgodnie z jej nazwą, gdy nie będziemy chcieli określić konkretnie osoby wykonującej daną czynność, ale wystarczy nam stwierdzenie generalne, kolektywne: co się robi, co robi ogół:

Jak wynika z przykładów, formę nieosobową tworzymy stawiając zaimek si przed trzecią osobą liczby pojedynczej czasownika:

UWAGA!!!
Jeśli jednak dopełnienie czasownika, czyli np. książki, które się czyta, czy bilety, które się kupuje, jest w liczbie mnogiej, to i czasownik jest w trzeciej osobie liczby mnogiej:

A oto przykłady zdań (dopełnienie w liczbie mnogiej):

Ale (dopełnienie w liczbie pojedynczej):

UWAGA!!!
Jeśli czasownik jest zwrotny, czyli w trzeciej osobie liczby pojedynczej ma już zaimek si, poprzedzamy go słówkiem ci, aby uniknąć powtórzenia (*si si nie brzmiałoby dobrze):

Jak widzimy z tłumaczeń zdań, w języku polskim również przy czasownikach zwrotnych jest tylko jedno się.

Ostatnia zasada dotycząca formy nieosobowej mówi, że jeśli czasownikowi towarzyszy przymiotnik, to, w przeciwieństwie do polskiego, jest on zawsze w liczbie mnogiej rodzaju męskiego, czyli ma końcówkę -i:

Na koniec jeszcze jedna uwaga. Zazwyczaj włoską formę nieosobową na polski tłumaczymy poprzez trzecią osobę liczby pojedynczej czasownika i zaimka się. Są jednak przypadki, gdzie w języku polskim utworzyła się specjalna, jednowyrazowa forma nieosobowa:

WPROWADZENIE DO CZASOWNIKA - GRAMATYKA JĘZYKA WŁOSKIEGO

Czasowniki włoskie- wprowadzenie

Czasowniki włoskie mogą występować  w trybach:

• Oznajmującym- indicativo: kiedy czynność jest rzeczywista
• Przypuszczającym- codizionale:  kiedy czynność poddana jest warunkowi
• Przypuszczającym – congiuntivo: kiedy czynność istnieje tylko w sferze domysłów, marzeń , życzeń oraz po pewnych spójnikach i formach nieosobowych
• Rozkazującym- imperativo

W ramach trybu oznajmującego czasowniki występują w różnych czasach dokonanych i niedokonanych:

• Teraźniejszym
• 2 przyszłych
• 3 przeszłych
• 2 zaprzeszłych

Są to:

Presente- czas teraźniejszy Futuro semplice – czas przyszły niedokonany Futuro anteriore- czas przyszły dokonany Passato prossimo- czas przeszły dokonany Passato remoto – czas przeszły dokonany Imperfetto -  czas przeszły niedokonany Trapassato prossimo – czas zaprzeszły Trapassato remoto – czas zaprzeszły

Tryb condizionale ma formę niedokonaną : condizionale presente  i formę dokonaną: condizionale passato
Tryb congiuntivo  ma cztery czasy:

teraźniejszy – presente przeszły dokonany – passato przeszły niedokonany – imperfetto zaprzeszły dokonany- trapassato

Tryb rozkazujący ma formy tylko pięciu osób, ponieważ nie występuje w pierwszej osobie liczby pojedynczej.