W tej sekcji strony zapoznamy się zagadnieniami dotyczącymi poszczegółnych czasów i trybów występujących w języku włoskim.
Konstrukcja zdania w czasie przeszłmy dokonanym - odległym, historycznym (Passato remoto)
PODMIOT + CZASOWNIK + DOPEŁNIENIE |
Zastosowanie czasu Passato Remoto:
1) do mówienia o odległych faktach historycznych , przy czym wskazujemy na konkretną datę, okres czasu
Cristoforo Colombo scoprì l'America nel 1492. |
Krzysztof Kolumb odkrył Amerykę w 1942 roku. |
Il conflitto terminò nel 1989. |
Konflikt zakończył się w 1989 roku. |
L’accidente ebbe luogo 45 anni fa. | Wypadek miał miejsce 45 lat temu. |
Da Vinci finì La Gioconda nel 1478 |
Da Vinci skończył Giocondę w 1478 roku. |
2) jako literacki odpowiednik passato prossimo (narracje w książkach, prasie), stosowany w języku pisanym np. pracach naukowych
"Lo presero i ferrovieri, e lo tennero qualche tempo alla stazione." (Carlo Levi |
Kolejarze wzięli go i zatrzymali jakiś czas na stacji. |
"Valeria capì dai miei occhi, afferrò le carte, le intascò, si alzò."(Gina Lagorio) |
Waleria zrozumiała po moich oczach, chwyciła papiery, schowała je i wstała. |
3) do wyrażania jak sama nazwa wskazuje odległych dokonanych czynności mających miejsce w przeszłości (bez związku z teraźniejszością), do mówienia o wydarzeniach z przeszłości do których mamy obojętny stosunek emocjonalny (są dla nas odległe, nie czujemy z nimi związku)
Vendemmo questa auto tanti anni fa. |
Sprzedaliśmy ten samochód wiele lat temu. |
La malattia durò 3 mesi. |
Choroba trwała 3 miesiące. |
Fu una visita molto importante. |
To była bardzo ważna wizyta. |
Porównanie passato remoto i passto prossimo
passato remoto | passato prossimo |
brak związku, wpływu na teraźniejszość | istnieje związek, wpływ na teraźniejszość |
Da bambina ebbi le lezioni di musica. |
Da bambina ho avuto le lezioni di musica e adesso sono pianista. |
Jako dziecko miałam lekcje muzyki – nie wiemy jaki skutek miało to na dalsze życie. | Jako dziecko miałam lekcje muzyki i to spowodowało, że teraz jestem pianistką.- skutek widoczny w teraźniejszości |
Uwaga!
Warto zuważyć, że po przetłumaczeniu oba zdania brzmią identycznie (miałam) pomimo, że mają inną semantykę.
6) na południu Włoch stosowany zamiennie z passato prossimo
Budowa zdań w czasie Passato remoto
Jak możemy zobaczyć na powyższym schemacie konstrukcji zdań w czasie Passate Remoto składają się one z: podmiotu, czasownika, dopełnienia. Istotnym elementem odróżniającym zdania wyrażone w tym czasie od zdań wyrażonych w innych czasach jest czasownik. Jest to więc czas prosty tj. nie występuje tutaj czasownik posiłkowy, a w poszczególnych osobach stosujemy odpowiednio odmieniony czasownik, zgodnie z jedną z 3 koniugacji na którą wskazuje końcówka bezokolicznika (-are, -ere, -ire). Końcówki stosowane przy regularnej odmianie czasowników przez osoby w czasie Passato Remoto przedstawiono w poniższej tabeli.
|
1 koniugacja -are |
2 coniugacja -ere |
3 koniugacja -ire |
io |
-ai |
-ei/-etti |
-ii |
tu |
-asti |
-esti |
-isti |
lui/lei |
-ò |
-è/-ette |
-ì |
noi |
-ammo |
-emmo |
-immo |
voi |
-aste |
-este |
-iste |
loro |
-arono |
-erono/-ettero |
-irono |
CZASOWNIKI REGULARNE - ODMIANA
I KONIUGACJA
|
giocare |
grać |
io |
giocai |
grałem/am |
tu |
giocasti |
grałeś/aś |
lui/lei |
giocò |
grał/ła |
noi |
gioammo |
graliśmy/łyśmy |
voi |
giocaste |
graliście/łyście |
loro, Loro |
giocarono |
grali/ły |
II KONIUGACJA
|
dovere |
musieć |
io |
dovei |
musiałem/ałam |
tu |
dovesti |
musiałeś/ałaś |
lui/lei |
dovè/dovette |
musiał/ała |
noi |
dovemmo |
musieliśmy/ałyśmy |
voi |
doveste |
musieliście/ałyście |
loro, Loro |
doverono/dovettero |
musieli/ały |
III KONIUGACJA
si |
salire |
wspiąć się |
io |
salii |
wspiąłem/ęłam się |
tu |
salisti |
wspiąłeś/ałaś się |
lui/lei |
salì |
wspiął/ęła się |
noi |
salimmo |
wspieliśmy/ełyśmy się |
voi |
saliste |
wspieliście/ełyście się |
loro, Loro |
salirono |
wspieli/eły się |
CZASOWNIKI NIEREGULARNE
Niestety istnieje również spora gurpa czasowników odmnieniających się w Passato Remoto nieregularnie. Typowymi czasownikami należącymi do grupy czasowników nieregularnych są essere - być i avere - mieć. Przykład ich odmiany w Passato Remoto przedstawiono w poniższej tabeli:
|
essere-być |
avere-mieć |
io |
fui |
ebbi |
tu |
fosti |
avesti |
lui/lei |
fu |
ebbe |
noi |
fummo |
avemmo |
voi |
foste |
aveste |
loro |
furono |
ebbero |
Poniżej przedstawiono kolejną grupę czasowników o nieregularnej odminanie tj. dare - dawać, stare - przebywać, fare - robić:
|
dare-dawać |
stare-przebywać, |
fare-robić |
io |
diedi |
stetti |
feci |
tu |
desti |
steste |
facesti |
lui/lei |
diede |
stette |
fece |
noi |
demmo |
stemmo |
facemmo |
voi |
deste |
steste |
faceste |
loro |
diedero |
stettero |
fecero |
Poza wymienionymi do tej pory czasownikami nieregularnymi wszystkie pozostałe mają nieregularną tylko pierwszą i trzecią osobę liczby pojedynczej oraz trzecią osobę liczby mnogiej. Można by je więc uznać za czasowniki regularne z obocznością, gdyż znając tylko ich pierwszą osobe liczby pojedynczej możemy w łatwy sposób wydedukować pozostałe przypadki przy odmianie przez osoby.
ALGORYTM ODMIANY
1) Od pierwszej osoby liczby pojedynczej odcinamy końcówkę -si i dodajemy końcówkę -se w celu otrzymania trzeciej osoby liczby pojedynczej
2) Od pierwszej osoby liczby pojedynczej odcinamy końcówkę
-si i dodajemy końcówkę -sero w celu otrzymania trzeciej osoby liczby mnogiej
3) Pozostałe osoby liczby pojedynczej (2) i mnogiej (1,3) tworzymyw sposób regularny
|
scendere-schodzić |
io |
scesi |
tu |
scendesti |
lui/lei |
scese |
noi |
scendemmo |
voi |
scendeste |
loro |
scesero |
Więdząc już w jaki sposób odmieniamy czasowniki nieregularne (czasowniki z obocznością) oraz to, że najbardziej istotna jest w ich przypadku pierwsza osoba liczby pojedynczej, gdyż na jej podstawie potrafimy podać pełną odmianę czasownika w Passato Remoto, przedstawiamy kilka przykładów takich czasowników wraz z wyróżnionymi ich pierwszymi osobami liczby pojedynczej:
W przypadku czasowników zakończonych na -cere, -gere, -gliere, -gnere, -guere, -rrere, -vere odcinamy -c-, -g-, -gu, -r-, -v-:
bezokolicznik |
pierwsza osoba, liczby pojedynczej |
tłumaczenie |
correre |
corsi |
biec |
dipingere |
dipinsi |
malować |
distinguere |
distinsi |
odróżnić |
emergere |
emersi |
wyłaniać się |
piangere |
piansi |
płakać |
risolvere |
risolsi |
rozwiązywać |
scegliere |
scelsi |
wybierać |
spegnere |
spensi |
gasić |
spingere |
spinsi |
pchać |
togliere |
tolsi |
zdejmować |
vincere |
vinsi |
wygrywać |
volgere |
volsi |
odwracać |
W przypadku czasowników zakończonych na -dere, -rdere, -ndere, -nere odcinamy -d-, -rd-, -nd-, -n-:
bezokolicznik |
pierwsza osoba, liczby pojedynczej |
tłumaczenie |
chiedere |
chiesi |
pytać, prosić |
chiudere |
chiusi |
zamykać |
decidere |
decisi |
decydować |
difendere |
difesi |
bronić |
dipendere |
dipesi |
zależeć |
dividere |
divisi |
dzielić |
nascondere |
nascosi |
chować |
offendere |
offesi |
obrażać |
perdere |
persi |
tracić, gubić |
prendere |
presi |
brać |
ridere |
risi |
śmiać się |
rimanere |
rimasi |
zostawać |
scendere |
scesi |
schodzić |
spendere |
spesi |
wydawać |
uccidere |
uccisi |
zabijać |
Czas przeszły dokonany – Passato prossimo
Zastosowanie
Czasu Passato Prossimo stosujemy w następujących sytuacjach:
Konstrukcja czasu
Włoski czas przeszły dokonany Passato Prossimo jest czasem złożonym tj. składa się z czasownika posiłkowego (odpowiednio odmienionego) oraz imiesłowu biernego.
Aby skonstruować dowolne zdanie w czasie
Passato Prossimo potrzebujemy najpierw odpowiednio odmieniony czasownik posiłkowy essere "być" lub avere "mieć". Czasownik posiłkowy należy odmienić przez osoby zgodnie z zasadami odmiany w czasie teraźniejszym.
|
essere - być |
avere - mieć |
||
io |
sono |
jestem | ho |
mam |
tu |
sei |
jesteś | hai |
masz |
lui/lei |
è |
jest | ha |
ma |
noi |
siamo |
jesteśmy | abbiamo |
mamy |
voi |
siete |
jesteście | avete |
macie |
loro |
sono |
są | hanno |
mają |
Po czasowniku posiłkowym stawiamy właściwy czasownik wyrażający opisywaną czynność w formie imiesłowu biernego participio passato. W języku włoskim imiesłów bierny dowolnego czasownika tworzymy na podstawie jego bezokolicznika zastępując końcówkę odpowiadającą danej koniugacji według poniższej tabelki.
końcówka bezokolicznika | końcówka imiesłowu biernego |
-are | -ato |
-ere | -uto |
-ire | -ito |
grać na instrumencie |
suonare |
suonato |
oglądać |
guardare |
guardato |
jeść kolację |
cenare |
cenato |
śpiewać | cantare | cantato |
wierzyć |
credere |
creduto |
rozumieć |
capire |
capito |
chcieć | volere | voluto |
tańczyć |
ballare |
ballato |
W języku włoskim imiesłów bierny participio passato często tworzony jest w sposób nieregularny co jest pewnym utrudnieniem podczas nauki tego języka. W takich przypadkach nie pozostaje nam nic innego jak zapamiętać te dość liczne wyjątki.
Kilka przykładów zdań w czasie passato prossimo:
Ieri sono andata al mare |
Wczoraj pojechałam nad morze |
La settimana scorsa sono stata dal dentista |
W zeszłym tygodniu byłam u dentysty |
Ho telefonato mia nonna |
Zadzwoniłam do mojej babci |
Hai già finito il compito di casa? |
Czy już skończyłeś zadanie domowe? |
Non ho avuto il tempo |
Nie miałem czasu |
Barcelona ha vinto |
Barcelona wygrała |
Tworzenie czasu passato prossimo: czasowniki posiłkowe
Jak już wspomnieliśmy konstrukcja zdań w czasie passato prossimo wymaga użycia odpowiednio odmienionego czasownika posiłkowego essere (być) lub avere (mieć).
Po czasowniku posiłkowym musimy postawić imiesłowu biernego, który opisuje wykonywaną czynność. Na końcu zdania umieszczamy dopełnienie. Całość można zobrazować poniższym schematem:
Essere/ avere + participio passato + dopełnienie |
I przykład:
Sono andata dal dentista. |
Poszłam do dentysty. |
Warto zauważyć, iż użycie czasownika posiłkowego essere lub avere nie jest sprawą dowolną. Dla zadanego imiesłowu biernego należy użyć odpowiedający mu czasownik posiłkowy. Reguły jakimi kierujemy się w tej kwestii przedstawiono poniżej.
Konstrukcja czasu przeszłego dokonanego z czasownikiem posiłkowym: avere
PODMIOT + ODMIENIONY CZASOWNIK AVERE + PARTICIPIO PASSATO + DOPEŁNIENIE |
Zawsze stosujemy czasownik avere odmieniony w czasie teraźniejszym, tak jak to przedstawiono w poniższej tabelce.
Liczba pojedyncza 1. io ho 2. tu hai 3. lui, lei ha |
Liczba mnoga 1. noi abbiamo 2. voi avete 3. loro Hanno |
Czasownik posiłkowy avere używamy łącznie z następującymi czasownikami konkretnymi (opisującymi czynność, w formie imiesłowu biernego):
1. z wszystkimi czasownikami przechodnimi, tj. czasownikami wymagającymi dodatkowego, bezpośredniego określenia np. czytać (co?) > gazetę, pisać (co?) > egzamin:
czasownik przechodni | dopełnienie bliższe |
tłumaczenie |
suonare | il piano | grać na pianinie |
ascoltare |
la radio |
słuchać radio |
scrivere |
l'esame |
pisać egzamin |
mangiare |
la colazione |
jeść śniadanie |
vendere |
l'auto |
sprzedawać auto |
parlare |
italiano |
mówić po włosku |
leggere |
il giornale |
czytać gazetę |
bere |
il vino |
pić wino |
2) z tzw. czasownikami ruchu tj. opisującymi zwjawisko ruchu, a nie jego docelowość:
czasownik ruchu | tłumaczenie |
camminare |
chodzić |
marciare |
maszerować |
passeggiare |
spacerować |
girare |
krążyć |
ballare |
tańczyć |
atterrare |
lądować |
sciare |
jeździć na nartach |
danzare |
tańczyć |
decollare |
startować |
3) również z niektórymi czasownikami nieprzechodnimi tj. takimi, które nie posiadają dopełnienia bliższego. Najczęściej spotykane czasowniki tego typu zestawiono w poniższej tabeli:
czasownik nieprzechodni | tłumaczenie | czasownik nieprzechodni | tłumaczenie |
pensare |
myśleć |
promettere |
obiecywać |
credere |
wierzyć |
piangere |
płakać |
pranzare |
jeść obiad |
tacere |
milczeć |
lavorare |
pracować |
ridere |
śmiać się |
permettere |
pozwalać |
parlare |
rozmawiać |
viaggiare |
podróżować |
rinunciare |
rezygnować |
ringraziare |
dziękować |
soffrire |
cierpieć |
telefonare |
telefonować |
gridare |
krzyczeć |
cenare |
jeść kolację |
smettere |
przestawać |
dormire |
spać |
rifiutare |
odmawiać |
Bazując na przedstawionych powyżej przypadkach stosowania czasownika posiłkowego avere, poniżej podajemy przykłady pełnej odmiany czasowników przez osoby w czasie przeszłym dokonanym:
|
guardare - oglądać |
vedere - widzieć |
partire - odjeżdżać |
io |
ho guardato |
ho veduto |
ho partito |
tu |
hai guardato |
hai veduto |
hai partito |
lui/lei |
ha guardato |
ha veduto |
ha partito |
noi |
abbiamo guardato |
abbiamo veduto |
abbiamo partito |
voi |
avete guardato |
avete veduto |
avete partito |
loro |
hanno guardato |
hanno veduto |
hanno partito |
Przykład konstrukcji zdania w czasie przeszłym dokonanym
Noi abbiamo mangiato il pranzo - Zjedliśmy obiad. |
1. PODMIOT: Noi
(my) |
PODMIOT + ODMIENIONY CZASOWNIK ESSERE + PARTICIPIO PASSATO + DOPEŁNIENIE |
Zawsze stosujemy czasownik posiłkowy essere odmieniony w czasie teraźniejszym, tak jak to przedstawiono w poniższej tabelce.
Liczba pojedyncza 1. io sono 2. tu sei 3. lui, lei è |
Liczba mnoga 1. noi siamo 2. voi siete 3. loro sono |
Czasownik posiłkowy essere używamy łącznie z następującymi czasownikami konkretnymi (opisującymi czynność, w formie imiesłowu biernego):
1) z czasownikami zwrotnymi (tj. takimi które zawierają "się" np. myć się, czesać się)
czasowniki zwrotne | tłumaczenie |
spogliarsi | rozbierać się |
lavarsi | myć się |
radersi | golić się |
vestirsi | ubierać się |
pettinarsi |
czesać się |
vedersi |
widzieć się |
vergognarsi |
wstydzić się |
2) z większością czasowników nieprzechodnich. Czasowniki nieprzechodnie możemy dodatkowo podzielić na dwie grupy: czasowniki statyczne i czasowniki zmiany stanu. Poniżej przedstawiamy kilka przykładów do każdej z wymienionych grup czasowników nieprzechodnich:
- czasowniki statyczne:
czasowniki statyczne | tłumaczenie |
rimanere | zostawać |
essere | być |
stare | przebywać |
esistere |
istnieć |
restare |
zostawać |
- czasowniki zmiany stanu:
czasowniki zmiany stanu | tłumaczenie |
nascere | narodzić się |
crescere | rosnąć |
diventare | stawać się |
invecchiare | starzeć się |
morire | umierać |
ingrassare | przytyć |
dimagrire |
schudnąć |
2) z większość czasowników ruchu
(tutaj w odróżnieniu od czasownika posiłkowego avere istotne jest osiągnięcie celu, a nie saom poruszanie się):
czasownik ruchu | tłumaczenie |
uscire | wychodzić |
partire | wyjeżdżać |
tornare | wracać |
fuggire | uciekać |
scappare | uciekać |
giungere | dotrzeć |
venire |
przychodzić |
arrivare | przyjeżdżać |
entrare |
wchodzić |
Uwaga!!!
Imiesłów bierny (participio passato) w przypadku występowania łącznie z czasownikiem posiłkowym essere zmienia końcówkę w zależności od kontekstu zdania, a dokładniej liczby (pojedynczej/mnogiej) i rodzaju (żeński/ męski).
Przypadki odmiany imiesłowów biernych występujących łącznie z essere dla rodzaju męskiego w 3 koniugacjach (-are, -ere, -ire):
|
andare - jechać |
giungere - dotrzeć |
fuggire - uciekać |
io |
sono andato |
sono giunto |
sono fuggito |
tu |
sei andato |
sei giunto |
sei fuggito |
lui/lei |
è andato |
è giunto |
è fuggito |
noi |
siamo andati |
siamo giunti |
siamo fuggiti |
voi |
siete andati |
siete giunti |
siete fuggiti |
loro |
sono andati |
sono giunti |
sono fuggiti |
Przypadki odmiany imiesłowów biernych występujących łącznie z essere dla rodzaju żeńskiego w 3 koniugacjach (-are, -ere, -ire):
|
andare - jechać |
giungere - dotrzeć |
fuggire - uciekać |
io |
sono andata |
sono giunta |
sono fuggita |
tu |
sei andata |
sei giunta |
sei fuggita |
lui/lei |
è andata |
è giunta |
è fuggita |
noi |
siamo andate |
siamo giunte |
siamo fuggite |
voi |
siete andate |
siete giunte |
siete fuggite |
loro |
sono andate |
sono giunte |
sono fuggite |
Na podstawie powyższych przykładów możemy wyciągnąć następujący wniosek co do końcówek imiesłowy biernego w zależności od liczby w jakiej występuje podmiot i rodzaju rzeczownika:
1. LICZBA POJEDYNCZA, RODZAJ MĘSKI: –o , np.
sono andato al mare = pojechałem nad morze |
Przykład konstrukcji zdania w czasie przeszłym dokonanym
Loro sono andati in montagna - Oni pojechali w góry. |
1. PODMIOT: Loro (oni) |
Konstrukcja czasu przeszłego dokonanego z czasownikiem zwrotnym
W przypadku konstrukcji w języku włoskim zdania w czasie przeszłym dokonanym, w którym występuje czasownik zwrotny należy jako czasownik posiłkowy używać essere zgodnie z wymienionymi powyżej zasadami użycia czasowników posiłkowych.
PODMIOT + ZAIMEK ZWROTNY + ODMIENIONY CZASOWNIK ESSERE + PARTICIPIO PASSATO + DOPEŁNIENIE |
Poniżej przedstawiamy przykłady odmiany czasowników zwrotnych w czasie passato prossimo ( "lavarsi " - "myć sie", "svegliarsi – budzić się"). Warto zwrócić uwagę, że odmienianie "się" wędruje przed czasownik posiłkowy essere (również odpowiednio odmieniony), natomiast koncówka imiesłowu biernego powinna być odpowiedniu uzgodniona co do liczby (pojedynczej/mnogiej) i rodzaju (męski/żeński).
Liczba pojedyncza
|
Liczba mnoga
|
Liczba pojedyncza
|
Liczba mnoga
|
Przykład konstrukcji zdania w czasie przeszłym dokonanym z czasownikiem zwrotnym
Ci siamo innamorati a prima vista. - Zakochaliśmy się w sobie od pierwszego wejrzenia. |
1. PODMIOT: Noi (my) - pominięte |
Mi sono svegliato Alle 8:30. - Obudziłem się o 8:30. |
1. PODMIOT: Io (Ja) - pominięte |
Ti sei alzato? - Wstałeś? |
UWAGA!!!
Zwróć uwagę, że zaimek zwrotny "się" występujący w przypadku czasowników zwrotnych, w języku włoskim ulega odmianie przez osoby! Podczas gdy w języku polskim w każdej osobie ma on to samo znaczenie, poprostu: "się".
Konstrukcja przeczeń w czasie przeszłym dokonanym
Do konstrukcji zdań przeczących używamy partykuły przeczącej "non" . Jeżeli tworzone zdanie zawiera czasownik zwrotny to w takiej sytuacji partykuła "non" wędruje przed zaimek zwrotny "się". W ogólności partykułę przeczącą umieszczamy pomiędzy podmiotem, a czasownikiem posiłkowym.
Non si è alzato alle sette ma alle nono di mattina. - Nie obudził się o siódmej, ale o dziewiątej rano. |
Określniki czasu stosowane w czasie passato prossimo:
Quell'estate - tamtego lata |
Autor Tekstu: Natalia Rzepka
Konstrukcja zdania w czasie przeszłym niedokonanym (Imperfetto)
|
Zastosowanie czasu przeszłego niedokonanego:
1) mówiąc o niezakończonych czynnościach przeszłych, w okresie ich wykonywania (nie widzimy momentu rozpoczącia/zakończenia)
Sei mesi fa ero ancora in Berlin. |
6 miesiecy temu byłem jeszcze w Berlinie. |
Due giorni fa alle 11 di mattina mia madre faceva il bucato. |
Dwa dni temu o 11 rano moja mama robiła pranie. |
Oggi guardavo la TV |
Dziś oglądałem telewizję. |
Allora giocavo al computer. |
Wtedy grałem na komputerze. |
In quel momento stavo per uscire |
W tamtym momencie zbierałem sie do wyjscia. |
2) kiedy chcemy wyrazić długą czynność przerwaną przez inną zdecydowanie krótszą czynność,
3) do opisu stanów fizycznych i psychicznych, mających miejsce w przeszłości,
4) podczas opisów wydarzeń mających miejsce w przeszłości
Era una notte indimenticabile. |
To była niezapomniana noc |
Il treno era pieno di gente. |
Pociąg był pełen ludzi. |
Il sole brillava fortemente e gli uccelli cantavano . |
Słońce świeciło mocno i ptaki śpiewały. |
Due giorni faceva caldo e c’era il vento debole. |
Dwa dni temu było ciepło i wiał delikatny wiatr. |
5) do wyrażania współbieżnych czynności przeszłych, tj. trwających równolegle w przeszłości
Marco guardava la Tv e Giorgio faceva colazione. |
Marco oglądał telewizję a Giorgio robił śniadanie. |
Mentre guidava la macchina, ascoltava la radio. |
Podczas gdy jechał autem, słuchał radia. |
Sempre mentre era nervoso, fumava le sigarette. |
Zawsze gdy był zdenerwowany, palił papierosy. |
Mentre andava in bici, ammirava il paesaggio. |
Podczas gdy jeździł rowerem, podziwiał krajobrazy. |
Faceva la doccia e cantava nello stesso tempo. |
Brał prysznic i śpiewał w tym samym czasie. |
6) w celu przedstawienia czynności, które regularnie powtarzały się w przeszłości,
Da giovane Antonio andava spesso in montagna. |
W młodości Antonio jeździł często w góry. |
A scuola Giovanna rispondeva a tutte le domande dell’insegnante. |
W szkole Joanna odpowiadała na wszystkie pytania nauczyciela. |
Durante il nostro soggiorno in Grecia andavamo sempre a spiaggia. |
W czasie naszego pobytu w Grecji chodziliśmy zawsze na plażę. |
Quando ero piccolo giocavo spesso a calcio. |
Kiedy byłem mały grałem często w piłkę. |
Konstrukcja czasu przeszłego niedokonanego (Imperfetto)
Jak przedstawiono na powyższym schemacie, zdanie w czasie Imperfetto składa się z podmiotu, czasownika i dopełnienia. Najistotniejszą częścią tej konsrukcji pozwalającą różnicować nam zdania wyrażone w tym czasie od zdań wyrażonych w innych czasach jest fragment schemtu dotyczący czasownika. W czasie Imperfetto ten właśnie czasownik jest odmieniany odpowiednio przez osoby. Jak wiemy w języku włoskim istnieją 3 koniugacje czasowników. Przynależność danego czasownika do danej koniugacji (danego schematu odmiany) jest określana na podstawie końcówki jego formy bezokolicznikowej -are, -ere, -ire. Podczas odmiany czasowników w czasie Imperfetto odcinamy wspomniane końcówki bezokoliczników otrzymując tzw. temat czasownika. Następnie w zależności od koniugacji do której przynależy czasownik doklejamy w poszczególnych osobach końcówki zgodne z poniższą tabelą:
|
-are |
-ere |
-ire |
io |
-avo |
-evo |
-ivo |
tu |
-avi |
-evi |
-ivi |
lui/lei |
-ava |
-eva |
-iva |
noi |
-avamo |
-evamo |
-ivamo |
voi |
-avate |
-evate |
-ivate |
loro |
-avano |
-evano |
-ivano |
I KONIUGACJA
|
giocare |
grać |
io |
giocavo |
grałem |
tu |
giocavi |
grałeś |
lui/lei |
giocava |
grał |
noi |
giocavamo |
graliśmy |
voi |
giocavate |
graliście |
loro |
giocavano |
grali |
II KONIUGACJA
|
correre |
biegać |
io |
correvo |
biegałem |
tu |
correvi |
biegałeś |
lui/lei |
correva |
biegał |
noi |
correvamo |
biegaliśmy |
voi |
correvate |
biegaliście |
loro |
correvano |
biegali |
III KONIUGACJA
sentire |
czuć |
|
io |
sentivo |
czułem |
tu |
sentivi |
czułeś |
lui/lei |
sentiva |
czuł |
noi |
sentivamo |
czuliśmy |
voi |
sentivate |
czuliście |
loro |
sentivano |
czuli |
Uwaga! Aby ułatwić sobie naukę odmiany czasowników w czasie Imperfetto, w poszczególnych koniugacjach zwróć uwagę na zgoność pierwszych liter końcówek bezokoliczników (-are, -ere, -ire) i końcówek dodawanych do tematu czasownika podczas odmiany.
Nie wszystkie czasowniki w języku włoskim odmieniają się w czasie przeszłym niedokonanym w podany powyżej, regularny sposób. Istnieją czasowniki, których odmiana przez osoby jest nieregularna. Jednym z najistotniejszych, a zarazem najbardziej chyba nieregularnym czasownikiem jest essere (być). Jego nieregularna odmiana w czasie Imperfetto wygląda następująco:
|
essere |
być |
io |
ero |
byłem |
tu |
eri |
byłeś |
lui/lei |
era |
był |
noi |
eravamo |
byliśmy |
voi |
eravate |
byliście |
loro |
erano |
byli |
Wiele czasowników, które pozornie wydają się być nieregularne tak naprawdę odmienia się w regularny sposób, a nieregularne są jedynie ich formy bezokolicznikowe. Czasowniki o których mowa posiadają odpowiednik bezokolicznika w języku łacińskim z końcówką (-are, -ere, -ire) i odmieniają się zgodnie z przedstawionym wyżej schematem w koniugacji określonej przez końcówkę łacińskiego bezokolicznika. (tak jakbyśmy odmieniali czasownik łaciński). Przykładem czasownika należącego do tej grupy jest bere - pić. Jego łaciński odpowiednik to bevere. Widzimy, że w tym przypadku mamy do czynienia z II koniugacją (-ere), a tematem jest bev-.
|
bere |
pić |
io |
bevevo |
piłem |
tu |
bevevi |
piłeś |
lui/lei |
beveva |
pił, piła |
noi |
bevevamo |
piliśmy |
voi |
bevevate |
piliście |
loro |
bevevano |
pili |
Analogiczna sytuacja ma miejsce w przypadku czasownika dire - mówić. Jego łaciński odpowiednik to dicere. Widzimy, że jest to czasownik przynależny również do II koniugacji (-ere), który posiada temat dic-.
|
dire |
mówić |
io |
dicevo |
mówiłem |
tu |
dicevi |
mówiłeś |
lui/lei |
diceva |
mówił, mówiła |
noi |
dicevamo |
mówiliśmy |
voi |
dicevate |
mówiliście |
loro |
dicevano |
mówili |
Kolejnym przedstawionym przykładem nieregularnego czasownika w czasie Imperfetto jest fare - robić. Jego łaciński odpowiednik to facere. Czasownik również przynależy do II koniugacji (-ere) oraz posiada temat fac-.
|
fare |
robić |
io |
facevo |
robiłem |
tu |
facevi |
robiłeś |
lui/lei |
faceva |
robił, robiła |
noi |
facevamo |
robiliśmy |
voi |
facevate |
robiliście |
loro |
facevano |
robili |
Przykłady zdań w czasie przeszłym niedokonanym (Imperfetto)
Il 10 luglio avevo un lavoro. 10 lipca miałem pracę. |
Quando era a Bologna lavorava e studiava. Kiedy była w Boloni pracowała i uczyła się. |
Mia madre cucinava, mentre mio padre leggeva il giornale. Moja mama gotowała, podczas gdy mój tata czytał gazetę. |
Lui non sapera una parola d’italiano. On nie znał ani słowa po włosku. |
Il sabato andavamo sempre in discoteca. W soboty chodziliśmy zawsze na dyskotekę. |
Ieri sera ero molto felice! Wczoraj byłem bardzo szczęśliwy! |
Określniki używane w czasie Imperfetto:
Mentre - podczas gdy |
A scuola Anita faceva sempre gli stessi errori W szkole Anita popełnia zawsze te same błędy. |
Dina è sempre stata cosi. Zawsze taka była (i jest również teraz) |
Autor Tekstu: Natalia Rzepka
W języku włoskim możemy wyróżnić dwa czasy przyszłe. Są to
W bieżącym artykule zajmiemy się włoskim czasem przyszłym prostym. Czas przyszły uprzedni zostanie omówiony w oddzielnym artykule.
Czas Przyszły Prosty – Futuro Semplice
Konstrukcja zdań w czasie przyszłym prostym
Na poniższym schemacie przedstawiamy sposób konstrukcji zdań we włoskim czasie przyszłym prostym. Jak widzimy zdania w tym czasie wyrażane są poprzez zastosowanie odpowiednio odmienionego czasownika, nie stosuje się natomiast żadnych dodatkowych czasowników posiłkowych jak ma to miejsce w czasach złożonych.
PODMIOT + CZASOWNIK + DOPEŁNIENIE |
Zastosowanie czasu Futuro Semplice
Teraz zajmiemy się przypadkami użycia czasu przyszłego prostego (Futuro semplice) w języku włoskim. Czas ten generalnie stosujemy do wyrażania czynności, która ma się wydarzyć w przyszłości, więcej szzczegółów odnośnie specyfiki zastosowania tego czasu podajemy w postaci poniższej listy. Tak więc czas Futuro semplice stosujemy:
1) do wyrażenia czynności, które mają się odbyć w przyszłości,
Domani andrò al teatro. | Jutro pójdę do teatru. |
Sabrina verrà tra due giorni. |
Sabrina przyjedzie za 2 dni. |
2) do wyrażania naszych przypuszczeń co do przyszłych zdarzeń, mówienia o czymś w sposób przybliżony , stawiania prognoz w odniesieniu do przyszłości:
Secondo me sarai molto felice |
Według mnie będziesz bardzo szczęśliwy. |
Sono sicura che non ti comporterai così mai più. |
Jestem pewna, że już się tak nie zachowasz. |
L’inverno sarà molto freddo e lungo in Europa centrale. |
Zima będzie bardzo zimna i długa w środkowej Europie. |
Domani il tempo saranno bellissimo |
Jutro pogoda będzie piękna. |
3) do formułowania naszych planów odnośnie przyszłości
Il meso prossimo imparerò a guidare la macchina. | W następnym miesięcy nauczę się jeździć autem. |
Da domani studierò per esame. |
Od jutra uczę się na egzamin. |
Questa settimana andremo in montagna. |
W tym tygodniu pojedziemy w góry. |
La sera giocheremo a tennis. |
Wieczorem pogramy w tenisa. |
Domani telefoneremo a nostri genitori. |
Jutro zadzwonimy do naszych rodziców. |
4) do mówienia o naszych wątpliwościach oraz do przyzwalania komuś na coś, do wyrażania niepewności w odniesieniu do tego co się dzieje w teraźniejszości
Che ore sono? Non so, ma saranno le nove. |
Która godzina? Nie wiem, ale będzie gdzieś dziewiąta. |
Anna avrà dei problemi. |
Anna pewnie ma jakies problemy. |
Non preoccuparti. Non sarà niente, un po’ di raffreddore. |
Nie martw się. to na pewno nic poważnego, tylko przeziębienie. |
Il bambino ha la febbre. Che cosa avrà? |
Dziecko ma gorączkę. Co mu może być? |
Dove è Andrea? Sarà al bar? |
Gdzie jest Andrea? pewnie jest w barze. |
Costerà sui cinquanta milioni. |
Powinien kosztowac około 50 milionów. |
5) do wydawania komuś rozkazów , kierowania w czyjąś stronę próśb, składania komuś obietnic
Domani cominceremo a fare questo progetto. | Jutro zaczniemy robić ten projekt. |
Se non vuoi farlo, noi andremo insieme. |
Jeśli nie chcesz tego robić, pojedziemy razem. |
Marco promette che non lo farà ancora una volta. |
Marek obiecuje, że już tego nie zrobi. |
Alzerai subito! |
Wstawaj natychmiast! |
Mangerai tutta la cena! |
Zjesz całą kolację! |
Budowa zdań w czasie przyszłym prostym
Jak możemy zobaczyć na powyższym schemacie konstrukcji zdań w czasie Futuro Semplice, składają się one z: podmiotu, czasownika, dopełnienia. Istotnym elementem odróżniającym zdania wyrażone w tym czasie od zdań wyrażonych w innych czasach jest czasownik. Jest to więc czas prosty tj. nie występuje tutaj czasownik posiłkowy, a w poszczególnych osobach stosujemy odpowiednio odmieniony czasownik, zgodnie z jedną z 3 koniugacji na którą wskazuje końcówka bezokolicznika (-are, -ere, -ire). Końcówki stosowane przy regularnej odmianie czasowników przez osoby w czasie Futuro Semplice przedstawiono w poniższej tabeli.
|
1 koniugacja |
2 koniugacja |
3 koniugacja |
io |
-erò |
-erò |
-irò |
tu |
-erai |
-erai |
-irai |
lui/lei |
-erà |
-erà |
-irà |
noi |
-eremo |
-eremo |
-iremo |
voi |
-erete |
-erete |
-irete |
loro |
-eranno |
-eranno |
-iranno |
CZASOWNIKI REGULARNE - ODMIANA
I KONIUGACJA
|
guardare |
oglądać |
io |
guarderò |
pooglądam |
tu |
guarderai |
pooglądasz |
lui/lei |
guarderà |
poogląda |
noi |
guarderemo |
pooglądamy |
voi |
guarderete |
pooglądacie |
loro |
guarderanno |
pooglądają |
II KONIUGACJA
|
sedere |
siedzieć |
io |
sederò |
usiądę |
tu |
sederai |
usiądziesz |
lui/lei |
sederà |
usiądzie |
noi |
sederemo |
usiądziemy |
voi |
sederete |
usiądziecie |
loro |
sederanno |
usiądą |
III KONIUGACJA
|
partire |
wyjeżdżać |
io |
partirò |
wyjadę |
tu |
partirai |
wyjedziesz |
lui/lei |
partirà |
wyjedzie |
noi |
partiremo |
wyjedziemy |
voi |
partirete |
wyjedziecie |
loro |
partiranno |
wyjadą |
Niestety istnieje również spora gurpa czasowników odmnieniających się w Futuro Semplice nieregularnie. Typowymi czasownikami należącymi do grupy czasowników nieregularnych są essere - być i avere - mieć. Przykład ich odmiany w Futuro Semplice przedstawiono w poniższych tabelach. Innymi popularnymi czasownikami nieregularnymi są: andare, avere, bere, cadere, dare, dovere, essere, fare, potere, rimanere, sapere, vedere, venire, volere
Odmiana czasownika nieregularnego essere:
|
essere |
być |
io |
sarò |
będę |
tu |
sarai |
będziesz |
lui/lei |
sarà |
będzie |
noi |
saremo |
będziemy |
voi |
sarete |
będziecie |
loro |
saranno |
będą |
Odmiana czasownika nieregularnego avere- mieć
|
avere |
mieć |
io |
avrò |
będę mieć |
tu |
avrai |
będziesz mieć |
lui/lei |
avrà |
będzie mieć |
noi |
avremo |
będziemy mieć |
voi |
avrete |
będziecie mieć |
loro |
avranno |
będą mieć |
CZASOWNIKI Z OBOCZNOŚCIĄ -a
Pośród czasowników odmieniających się w sposób nieregularny w Futuro Semplice możemy wyróżnić 3 czasowniki należące do 1 koniugacji (-are), które pomimo, że zaliczane są do czasowników nieregularnych tak naprawdę odmieniają się z zachowaniem pewnej regularności tj. w końcówkach występujących przy regularnej odmianie pierwsza litera -e zastępowana jest literą -a. Poniższa tablelka przedstawia tą oboczność:
io | -arò |
tu |
-arai |
lui/lei |
-arà |
noi |
-aremo |
voi |
-arete |
loro |
-aranno |
Poniżej przykład odmiany wspomnianych czasowników: dare, fare, stare.
dare - dawać |
fare - robić |
stare - przebywać, |
|
io |
darò |
farò |
starò |
tu |
darai |
farai |
starai |
lui/lei |
darà |
farà |
starà |
noi |
daremo |
faremo |
staremo |
voi |
darete |
farete |
starete |
loro |
daranno |
faranno |
staranno |
CZASOWNIKI Z OBOCZNOŚCIĄ (odcięcie początkowego -e-)
Istnieje również spora grupa czasowników nieregularnych, w przypadku których możemy wyróżnić oboczność polegającą na odrzuceniu początkowej litery -e- w regularnych końcówkach. W takim przypadku końcówki będą przyjmowały postać jak w poniższej tabelce.
io | -rò |
tu |
-rai |
lui/lei |
-rà |
noi |
-remo |
voi |
-rete |
loro |
-ranno |
Do tej grupy czasowników nieregularnych należą min.:
|
andare |
vedere |
dovere |
potere |
io |
andrò |
vedrò |
dovrò |
potrò |
tu |
andrai |
vedrai |
dovrai |
potrai |
lui – lei |
andrà |
vedrà |
dovrà |
potrà |
noi |
andremo |
vedremo |
dovremo |
potremo |
voi |
andrete |
vedrete |
dovrete |
potrete |
loro |
andranno |
vedranno |
dovranno |
potranno |
CZASOWNIKI Z OBOCZNOŚCIĄ -rr-
Kolejna grupa czasowników nieregularnych posiada tak naprawdę regularną odmianę z obocznością -rr-. Oboczność ta polega na odcięciu początkowego -e-, a następnie na podwajaniu -r- w regularnych końcówkach. Poniższa tabela wymienia utworzone w ten sposób końcówki przypisane poszczególnym osobą.
io | -rrò |
tu |
-rrai |
lui/lei |
-rrà |
noi |
-rremo |
voi |
-rrete |
loro |
-rranno |
Przykładem czasownika odmieniającego się według powyższej zasady jest: bere
bere - pić |
|
io |
berrò |
tu |
berrai |
lui/lei |
berrà |
noi |
berremo |
voi |
berrete |
loro |
berranno |
CZASOWNIKI Z OBOCZNOŚCIĄ (odcinanie końcowej litery -l lub -n od tematu)
Istnieje również grupa nieregularnych czasowników w których stosujemy końcówki jak w wymienionej wcześniej grupie czasowników z obocznością -rr- (podwajanie głoski -r-) oraz dodatkowo odcinamy od ich tematu ostatnią literę -l- lub -n- .
Typowymi przykładami takich czasowników są: volere, rimanere, tenere, venire.
|
volere - chcieć |
rimanere - zostawać |
tenere - trzymać |
venire - przychodzić |
io |
vorrò |
rimarrò |
terrò |
verrò |
tu |
vorrai |
rimarrai |
terrai |
verrai |
lui/lei |
vorrà |
rimarrà |
terrà |
verrà |
noi |
vorremo |
rimarremo |
terremo |
verremo |
voi |
vorrete |
rimarrete |
terrete |
verrete |
loro |
vorranno |
rimarranno |
terranno |
verranno |
PRZYKŁADOWE ZDANIA W CZASIE FUTURO SEMPLICE
Fra poco finirai gli studi. Wkrótce ukończysz studia. |
La settimana prossimo andremo al mare. W przyszłym tygodniu pojedziemy nad morze. |
Domani andrò alla banca. Jutro pójdę do banku. |
Venerdì sera verrano gli nostri amici.
|
Tematem tego artykuły będzie kolejny włoski czas przyszły: Futuro Anteriore (Czas Przyszły Uprzedni). Jest on czasem złożonym tj. podczas budowy zdań w tym czasie będziemy stosować czasownik posiłkowy.
Zastosowanie czasu Futuro Anteriore
Na początek zapoznamy się z sytuacjam w których stosujemy włoski czas przyszły uprzedni: Futuro Anteriore. Czas ten używamy jedynie w zdaniach podrzędnych. Za pomocą czasu Futuro Anteriore możemy wyrazić:
1) czynność przyszłą dokonaną, która poprzeda bezpośrednio inną czynność mającą się wydarzyć w przyszłości (w czasie Futuro Semplice lub Imperativo)
Dopo che sarò andata al lavoro, farò colazione. Po tym jak przyjadę do pracy, zjem śniadanie. |
Appena saremo tornati, andremo a dormire. |
2) przypuszczenia dotyczącego przeszłości
Konstrukcja zdań w czasie przyszłym uprzednim (Futuro Anteriore)
Jak już wspomnieliśmy we wstępie Futuro Anteriore (Composto) jest to włoski czas przyszły złożony. Oznacza to, że podczas konstrukcji zdań w tym czasie oprócz czasownika konkretnego opisującego daną czynność będziemy dodatkowo stosować czasownik posiłkowy. Podobnie jak w innych włoskich czasach złożonych czasownikiem posiłkowym będzie odpowiednio odmieniony czasownik essere - być lub avere - mieć. Tak więc do utworzenia zdania w czasie Futuro Anteriore potrzebujemy następujących elementów:
1) czasownika posiłkowego essere - być lub avere - mieć odmienionego zgodnie z zasadami odmiany czasu futuro semplice.
|
essere - być |
avere - mieć |
io |
sarò |
avrò |
tu |
sarai |
avrai |
lui/lei |
sarà |
avrà |
noi |
saremo |
avremo |
voi |
sarete |
avrete |
loro |
saranno |
avranno |
2) imiesłowy biernego utworzonego od czasownika konkretnego opisującego wyrażaną w tym czasie czynność. Zasady tworzenia imiesłowy biernego są analogiczne jak w przypadku innych czasów złożonych tj. patrzymy na końcówkę czasownika w bezokoliczniku (-are, -ere, -ire) i zastępujemy ją zgodnie z poniższą tabelką.
końcówka bezokolicznika | końcówka imiesłowu biernego |
-are | -ato |
-ere | -uto |
-ire | -ito |
Przykłady tworzenia regularnych imiesłowów biernych:
grać na instrumencie |
suonare |
suonato |
oglądać |
guardare |
guardato |
jeść kolację |
cenare |
cenato |
śpiewać | cantare | cantato |
wierzyć |
credere |
creduto |
rozumieć |
capire |
capito |
chcieć | volere | voluto |
tańczyć |
ballare |
ballato |
Uwaga! W wielu przypadkach imiesłów bierny participio passato tworzony jest jednak w sposób nieregularny.
Przykładowe Zdania w Czasie Futuro Anteriore
Appena avrò finito di studiare telefonerò a Marco. |
Non appena avrò dato l’ultimo esame, partirò per Italia. |
Dopo che avrò mangiato il dolce, mangerò il gelato. |
Lavorerò finche avrò finito. |
Riparleremo del tuo viaggio quando sarai stata dal medico. |
PODMIOT + ODMIENIONY CZASOWNIK AVERE + PARTICIPIO PASSATO + DOPEŁNIENIE |
Zawsze stosujemy czasownik avere odmieniony w czasie Futuro semplice, tak jak to przedstawiono w poniższej tabelce.
Liczba pojedyncza 1. io avrò 2. tu avrai 3. lui, lei avrà |
Liczba mnoga 1. noi avremo 2. voi avrete 3. loro avranno |
skoro już wiemy jak odmienić czasownik avere w czasie przyszłym, to najwyższy czas przejść do pełnej odmiany wraz z imiesłowem biernym od czasownika głównego:
|
guardare - oglądać |
mantenere - utrzymać |
dimagrire - schudnąć |
io |
avrò guardato |
avrò mantenuto |
avrò dimagrito |
tu |
avrai guardato |
avrai mantenuto |
avrai dimagrito |
lui/lei |
avrà guardato |
avrà mantenuto |
avrà dimagrito |
noi |
avremo guardato |
avremo mantenuto |
avremo dimagrito |
voi |
avrete guardato |
avrete mantenuto |
avrete dimagrito |
loro |
avranno guardato |
avranno mantenuto |
avranno dimagrito |
PODMIOT + ODMIENIONY CZASOWNIK ESSERE + PARTICIPIO PASSATO + DOPEŁNIENIE |
Zawsze stosujemy czasownik essere odmieniony w czasie Futuro semplice, tak jak to przedstawiono w poniższej tabelce.
Liczba pojedyncza 1. io sarò 2. tu sarai 3. lui, lei sarà |
Liczba mnoga 1. noi saremo 2. voi sarete 3. loro saranno |
Odpowiednio odmieniony czasownik posiłkowy essere używamy łącznie z następującym po nim czasownikiem konkretnym (opisującym czynność, w formie imiesłowu biernego).
Uwaga!!! Tworząc konstrukcję essere + participio passato trzeba pamiętać, że czasownik musi zgadzać się w liczbie (pojedyncza/mnoga) i rodzaju(męski/żeński) z podmiotem.
Poniżej przedstawiamy odmianę w rodzaju męskim:
|
andare - jechać |
cadere - upadać |
partire - wyjeżdżać |
io |
sarò andato |
sarò caduto |
sarò partito |
tu |
sarai andato |
sarai caduto |
sarai partito |
lui/lei |
sarà andato |
sarà caduto |
sarà partito |
noi |
saremo andati |
saremo caduti |
saremo partiti |
voi |
sarete andati |
sarete caduti |
sarete partiti |
loro |
saranno andati |
saranno caduti |
saranno partiti |
Poniżej przedstawiamy odmianę w rodzaju żeńskim:
|
andare - jechać |
cadere - upadać |
partire - wyjeżdżać |
io |
sarò andata |
sarò caduta |
sarò partita |
tu |
sarai andata |
sarai caduta |
sarai partita |
lui/lei |
sarà andata |
sarà caduta |
sarà partita |
noi |
saremo andate |
saremo cadute |
saremo partite |
voi |
sarete andate |
sarete cadute |
sarete partite |
loro |
saranno andate |
saranno cadute |
saranno partite |
Określniki czasu stosowane z czasem Futuro Anteriore
Dopo che - po tym jak |
Przykładowe użycie jednego z powyższych określników czasu w zdaniu:
Appena avrò finito di studiare, telefonerò Marco. |
Czas teraźniejszy- il presente indicativo
Czas teraźniejszy w jezyku włoskim, a dokładnie jego zastosowanie, bardzo przypomina czas teraźniejszy w języku polskim. Isnieje jednak kluczowa różnica: włoski czas teraźniejszy -presente indicativo może wyrazić także czynność, która ma się zrealizować w niedalekiej przyszłości.
A Giugno vado in Inghliterra – w czerwcu jadę do Anglii |
Odmiany regularna we włoski czasie teraźniejszym
W języky włoski możey wyróżnić trzy koniugacje, tj. klasy odmiany czasowników przez liczby i osoby. Jeżeli dany czasownik odmienia się zgodnie z którąś z tych klas odmiany (koniuacji) to mówimy że jego odmiana jest regularna w przeciwnym wypadku o takiej odmianie powiemy, że jest nieregularna. To według, której koniugacji odmieniamy dany czasownik regularny jest określane na podstawie bezokolicznika, a dokładnie jego końcówki. Bezokolicznik to czasownik w formie podstawowej, bezosobowej. Przykłady bezokoliczników w języku polskim to być, biec, robić, gotować, pływać, kupić.
Bezokoliczniki w języku włoskim mogą posiadać następujące 3 rodzaje końcówek: -are, -ere, lub -ire kwalifikujących czasownik odpowiednio do pierwszej, drugiej lub trzeciej koniugacji:
koniugacja |
końcówka |
bezokolicznik włoski |
bezokolicznik polski |
pierwsza |
-are |
suonare |
grać |
druga |
-ere |
scrivere |
pisać |
trzecia |
-ire |
patire |
cierpieć |
W celu otrzymania czasownika odpowiednio odmienionego przez osoby należy odrzucić wymienione już wcześniej końcówki -are, -ere, lub -ire, otrzyamy tzw. temat czasownika. Do tak otrzymanego tematu dodajemy nowe końcówki zależne od czasu, osoby i liczby. Końcówki te charakterytyczne dla czasu teraźniejszego poznasz w dalszej części tego artykułu, natomiast dla innych czasów języka włoskiego w odpowiednich artykułach poświęconych konkretnemu czasowi gramatycznemu
I.Koniugacja czasownika
W poniższej tablicy prezentujemy w lewej kolumnie listę osób: "Ja, ty... my, wy,.." w języku włoskim, w prawej natomiast odpowiadające tym osobom końcówki dla pierwszej koniugacji. Końcówki te podstawia się w miejsce końcówki -are bezokolicznika:
pierwsza koniugacja |
|
io |
-o |
tu |
-i |
lui/lei |
-a |
noi |
-iamo |
voi |
-ate |
loro |
-ano |
A o to przykłady odmiany czasownika "suonare - grać" w I koniugacji:
suonare |
grać |
||
io |
suono |
ja |
gram |
tu |
suoni |
ty |
grasz |
lui/lei |
suona |
on/ona |
gra |
noi |
suoniamo |
my |
gramy |
voi |
suonate |
wy |
gracie |
loro |
suonano |
oni/one |
grają |
W języku włoskim (w przeciwieństwie np. do jezyka angielskiego) nie jest konieczne poprzedzanie czasownika zaimkami osobowymi np. io, tu, noi, loro
Io suono una melodia. |
Ja gram melodię. |
Ale równie poprawnie możemy powiedzieć:
Suono una melodia |
Gram melodię. |
Wynika to z faktu, że wykonawcę czynności (podmiot) możemy (podobnie zresztą jak w języku polskim) określić na podstawie samej końcówki odmienionego czasownika (końcówka -o, więc io - ja)
II.Koniugacja czasownika
Do
drugiej koniugacji należą czasowniki zakończone na -ere. Poniższa tabela podobnie jak poprzednio w lewej kolumnie wymienia kolejno poszczególne osoby przez które odmieniamy czasownik (najpierw te w liczbie pojedynczej: io, tu, lui/lei, a następnie w liczbie mnogiej: noi, voi, loro), podczas gdy w prawej kolumnie podaje odpowiadające tym osobom końcówki czasownika, które dołączamy do tematu bezokolicznika (tj. bezokolicznik bez -ere) w celu uzyskania poprawnie odmienionego czasownika w danej osobie w II koniugacji:
druga koniugacja | |
io |
-o |
tu |
-i |
lui/lei |
-e |
noi |
-iamo |
voi |
-ete |
loro |
-ono |
A o to przykłady odmiany czasownika "scrivere - pisać" w II koniugacji:
scrivere |
pisać |
||
io |
scrivo |
ja |
piszę |
tu |
scrivi |
ty |
piszesz |
lui/lei |
scrive |
on/ona |
pisze |
noi |
scriviamo |
my |
piszemy |
voi |
scrivete |
wy |
piszecie |
loro |
scrivono |
oni/one |
piszą |
III. Koniugacja czasownika
Do trzeciej koniugacji należą czasowniki zakończone na -ire. Poniższa tabela analogicznie jak w dwóch poprzednich przypadkach przedstawia końcówki odpowiadające poszczególnym osobom podczas odmiany czasowników należących do tej właśnie koniugacji:
trzecia koniugacja |
|
io |
-o |
tu |
-i |
lui/lei |
-e |
noi |
-iamo |
voi |
-ite |
loro |
-ono |
A o to przykłady odmiany czasownika "partire - wyjeżdżać" w III koniugacji:
partiare |
wyjeżdżać |
||
io |
parto |
ja |
wyjeżdżam |
tu |
parti |
ty |
wyjeżdżasz |
lui/lei |
parte |
on/ona |
wyjeżdża |
noi |
partiamo |
my |
wyjeżdżamy |
voi |
partite |
wy |
wyjeżdżacie |
loro |
partono |
oni/one |
wyjeżdżaią |
UWAGA!
Warto zwrócić szczególną uwagę na fakt, iż w przypadku części czasowników trzeciej koniugacji, u których w bezokoliczniku końcówka -ire jest poprzedzona samogłoską i spółgłoską należy, przed wyżej wymienionymi końcówkami charakterystycznymi dla danej osoby/liczby umieścić dodatkowo cząstkę -isc-. Cząstkę -isc- dodajemy w całej liczbie pojedynczej i w trzeciej osobie liczby mnogiej. Całość końcówek tej klasy czasowników wyglada w sposób przedstawiony poniżej:
trzecia koniugacja (2) |
|
io |
-isco |
tu |
-isci |
lui/lei |
-isce |
noi |
-iamo |
voi |
-ite |
loro |
-iscono |
A oto przykładowa odmiana czasowników tego typu:
capire |
rozumieć |
||
io |
capisco |
ja |
rozumiem |
tu |
capisci |
ty |
rozumiesz |
lui/lei |
capisce |
on/ona |
rozumie |
noi |
capiamo |
my |
rozumiemy |
voi |
capite |
wy |
rozumiecie |
loro |
capiscono |
oni/one |
rozumieją |
Poniżej przedtsawiamy przykłady innych czasowników odmieniających się jak capire . Zwykle można je rozpoznać po samogłosce i spółgłosce przed końcówką bezokolicznika -ire, w odróżnieniu od czasowników odmieniających się jak partire, które mają przed -ire dwie spółgłoski
apparire |
pojawiać się |
capire | rozumieć |
pulire |
czyścić |
preferire |
woleć |
spedire |
wysyłać |
sparire |
znikać |
Zwróćmy uwagę , że końcówki 1 i 2 osoby liczby pojedynczej (io - ja, tu - ty) oraz 1 osoby liczby mnogiej (noi - my) są takie same we wszystkich koniugacjach (odmianach): io: -o, tu: -i, noi: -iamo.
W przypadku 3 osoby liczby pojedynczej (lui/lei - on/ona) i mnogiej (loro - oni/one) końcówki są identyczne w II i III koniugacji (-ere, -ire), ale inne niż w I koniugacji (-are):
I koniugacja |
suona |
suonano |
II koniugacja |
scrive |
scrivono |
III koniugacja |
parte |
partono |
Natomiast 2 osoba liczby mnogiej (voi -wy) ma różne końcówki w każdej z trzech koniugacji:
I koniugacja |
suonate |
II koniugacja |
scrivete |
III koniugacja |
partite |
Szyk zdania
1.Zdanie oznajmujące
W języku włoskim szyk zdania oznajmującego jest taki sam jak w języku polskim. Poniżej przedstawiamy kolejność poszczególnych części mowy:
PODMIOT + ORZECZENIE + DOPEŁNIENIE |
I gatti sono neri. - Koty są czarne. |
Podobnie jak w języku polskim w zdaniu mogą również występować okoliczniki i przydawki:
I tre gatti sul divano sono neri. - Trzy koty na kanapie sa czarne |
Przydawki sa umieszczone przed podmiotem i dlatego szyk zdania pozostał niezmieniony..
Możliwe jest także umieszczenie przydawki na końcu zdania:
I gatti sono sul divano. - Koty sa na kanapie. |
Zdarza sie również, że zdanie rozpoczyna się od orzeczenia:
Volete andare al mare? - Chcecie jechać nad morze |
2.Zdanie przeczące
Niżej widać, w jaki sposób w języku włoskim tworzy się przeczenia.
PODMIOT + NON + ORZECZENIE + DOPEŁNIENIE |
Oto przykładowe zdanie:
I bambini sono piccoli. - Dzieci sa małe. |
Aby utworzyć na bazie zdania twierdzącego zdanie przeczące należy przed orzeczeniem dodać partykułę przeczącą "non":
I bambini non sono piccoli. - Dzieci nie są małe. |
Reguła pokazana powyżej ma zastosowanie także w zdaniu złożonym, kiedy to partykułę "non" wstawiamy przed orzeczeniem które chcemy zaprzeczyć:
Noi siamo al lavoro e loro non ci sono ancora arrivati. - My jesteśmy w pracy, a oni jeszcze tam nie przyjechali. |
Ważna Uwaga! Choć w języku włoskim istnieje również słówko "no" to w żadnym wypadku nie należy go używać przed orzeczeniem w celu jego zaprzeczania. Służy wyłącznie Służy ono jedynie do wyrażania negatywnej odpowiedzi:
Sei in Italiano? - Czy jesteś Włochem? No. – Nie |
3.Zdanie pytające
Struktura zdania pytającego jest równie prosta, wynika to z faktu , że jest ona taka sama jak w zdaniu oznajmującym. Jedyna różnica polega na zastapieniu kropki znakiem zapytania. Poniżej przedstawiamy zapis schematyczny poszczególnych części mowy w zdaniu pytającym w języku włoskim:
PODMIOT + ORZECZENIE + DOPEŁNIENIE ? |
I gatti sono neri. - Koty sa czarne. (zdanie oznajmujące) |
Innym sposobem na zadanie takiego pytania jest zastosowanie inwersji, czyli zamiana miejscami czasownika z podmiotem jak w poniższym przykładzie:
Sono neri i gatti? - Czy koty sa czarne? |
Wersja druga jest często stosowana w jezyku mówionym, gdyż posługując się inwersją nie musimy pamiętać o odpowiedniej intonacji (akcentowaiu zdania pytającego), która wskazywałaby, że chodzi nam o pytanie. W przeciwnym razie taka wypowiedź mogłaby zostać poprostu zinterpretowana jak zdanie twierdzące.
Czas zaprzeszły daleki – Trapassato remoto
Czasu Trapassato remoto jest najrzadziej stosowanym czasem w jęzku włoskim. Poniżej przedstawiamy najważniejsze przypadki zastosowania tego czasu:
1) Czas Trapassato Remoto stosujemy w celu wyrażenia czynności przeszłej, która odbywała się przed inną czynnością przeszłą, która jest przedstawiona w czasie passato remoto (czynność w trapassato prossimo wyraża warunek)
2) Czas ten występuje w zdaniach podrzędnych które zaczynają się od spójników: quando (gdy), dopo che (po tym jak),non appena (jak tylko), appena
3) Używamy go w języku literackim
Czas Trapassato Remoto podobnie jak w przypadku czasu Trapassato Prossimo służy do wyrażania czynności, która poprzedza inną czynność przeszłą. W przypadku czasu Trapassato Remoto chodzi nam jednak o ścisłe wykazanie relacji uprzedności jednej czynności w stosunku do drugiej. Stąd czas zaprzeszły daleki służy do wyrażania czynności, która bezpośrednio poprzedza czynność zdania głównego (zdanie główne musi być zawsze wyrażone w passato remoto):
Appena l’ospite fu partito, la mamma andò in cucina. |
Jak już wspomnieliśmy w artykule dotyczącym czasu Trapassato Prossimo czasy zaprzeszłe w tym czas Trapassato Remoto są czasami złożonymi. Czas złożony to taki czas w którym oprócz konkretnego czasownika wskazującego na wykonywaną czynność występuje również tzw. czasownik posiłkowy. Aby utworzyć zdanie w czasie Trapassato Remoto potrzebujemy dwóch elementów:
1) czasownika posiłkowego essere (być) lub avere (mieć) odmienionego w odpowiedniej osobie czasu Passato Remoto
|
avere |
essere |
io |
ebbi |
fui |
tu |
avesti |
fosti |
lui/lei |
ebbe |
fu |
noi |
avemmo |
fummo |
voi |
aveste |
foste |
loro |
ebbero |
furono |
2) imiesłowu biernego participio passato, tworzonego od czasownika w zależności od końcówki jego formy bezokolicznikowej (jedna z 3 koniugacji) jak poniżej:
końcówka bezokolicznika | końcówka imiesłowu biernego |
-are | -ato |
-ere | -uto |
-ire | -ito |
Przykłady tworzenia regularnych imiesłowów biernych:
grać na instrumencie |
suonare |
suonato |
oglądać |
guardare |
guardato |
jeść kolację |
cenare |
cenato |
śpiewać | cantare | cantato |
wierzyć |
credere |
creduto |
rozumieć |
capire |
capito |
chcieć | volere | voluto |
tańczyć |
ballare |
ballato |
Uwaga! W wielu przypadkach imiesłów bierny participio passato tworzony jest jednak w sposób nieregularny.
PODMIOT + ODMIENIONY CZASOWNIK AVERE + PARTICIPIO PASSATO + DOPEŁNIENIE |
Zawsze stosujemy czasownik avere odmieniony w czasie Passato remoto, tak jak to przedstawiono w poniższej tabelce.
Liczba pojedyncza 1. io ebbi 2. tu avesti 3. lui, lei ebbe |
Liczba mnoga 1. noi avemmo 2. voi aveste 3. loro ebbero |
Poniżej przedstawiamy przykładowe zdania wyrażone w czasie Trapassato Prossimo z użyciem czasownika posiłkowego "avere"
Tornò dopo che si fu calmato. |
Appena ebbe finito di mangiare, usci. |
PODMIOT + ODMIENIONY CZASOWNIK ESSERE + PARTICIPIO PASSATO + DOPEŁNIENIE |
Zawsze stosujemy czasownik essere odmieniony w czasie Passato remoto, tak jak to przedstawiono w poniższej tabelce.
Liczba pojedyncza 1. io fui 2. tu fosti 3. lui, lei fu |
Liczba mnoga 1. noi fummo 2. voi foste 3. loro furono |
Odpowiednio odmieniony czasownik posiłkowy essere używamy łącznie z następującym po nim czasownikiem konkretnym (opisującym czynność, w formie imiesłowu biernego).
Uwaga!!! Tworząc konstrukcję essere + participio passato trzeba pamiętać, że czasownik musi zgadzać się w liczbie (pojedyncza/mnoga) i rodzaju(męski/żeński) z podmiotem.
Poniżej przedstawiamy przykładowe zdania wyrażone w czasie Trapassato Prossimo z użyciem czasownika posiłkowego "essere"
Non appena si fu svegliato, si chiuse in bagno. |
Appena furono arrivati, mi telefonarono. Kiedy tylko dojechali, zadzwonili do mnie. |
CZASY ZAPRZESZŁE W JĘZYKU WŁOSKIM
W języku włoskim możemy wyróżnić dwa czasy zaprzeszłe, są to odpowiednio: trapassato prossimo - czas zaprzeszły bliski i trapassato remoto - czas zaprzeszły daleki. Obydwa wymienione czasy zaprzeszłe są czasami złożonymi tj. w ich konstrukcji korzystamy z czasownika posiłkowego.
Czas zaprzeszły bliski - Trapassato prossimo
Czasu Trapassato prossimo używamy:
1) dla wyrażenia czynności przeszłej, która odbywała się przed inną czynnością przeszłą, nie odnosząc wyraźnie momentu w którym się odbywa do czasu wyrażonego przez czasownik zdania głównego (w passato remoto, imperfetto, passato prossimo)
Anna ci fece vedere i vasi che aveva comprato due settimane fa in Grecia. - Anna pokazała nam wazy, które kupiła 2 tygodnie temu w Grecji |
2) czas trapassato prossimo użyty z imperfetto czesto wyraża czynnosci regularnie wykonywane przed innymi czynnościami:
Quando aveva finto di mangiare, Roborto fumava un sigaro. - kiedy kończył jeść, Robert palił cygaro. |
3) Czas trapassato prossimo moze występowac samodzielnie, najczęściej wyraża wtedy czynności, które stanowią tło narracji:
Ormai gli ospiti se n’erano andati , tutte le finestre e le porte erano state chiuse e il nonno si era già coricato. - kiedy goście już poszli, wszystkie okna i drzwi zostały zamknięte i tatuś położył sie już spać. |
Jak już wspomnieliśmy we wstępie tego artykuły czasy zaprzeszłe w tym czas Trapassato Prossimo są czasami złożonymi. Czas złożony to taki czas w którym oprócz konkretnego czasownika wskazującego na wykonywaną czynność występuje również tzw. czasownik posiłkowy. Aby utworzyć zdanie w czasie Trapassato Prossimo potrzebujemy więc dwóch elementów:
1) czasownika posiłkowego essere "być" lub avere "mieć odmienionego w odpowiedniej osobie czasu Imperfetto.
|
essere |
avere |
io |
ero |
avevo |
tu |
eri |
avevi |
lui/lei |
era |
aveva |
noi |
eravamo |
avevamo |
voi |
eravate |
avevate |
loro |
erano |
avevano |
2) oraz imiesłowu biernego participio passato, tworzonego od czasownika w zależności od końcówki jego formy bezokolicznikowej (jedna z 3 koniugacji) jak poniżej:
końcówka bezokolicznika | końcówka imiesłowu biernego |
-are | -ato |
-ere | -uto |
-ire | -ito |
Przykłady tworzenia regularnych imiesłowów biernych:
grać na instrumencie |
suonare |
suonato |
oglądać |
guardare |
guardato |
jeść kolację |
cenare |
cenato |
śpiewać | cantare | cantato |
wierzyć |
credere |
creduto |
rozumieć |
capire |
capito |
chcieć | volere | voluto |
tańczyć |
ballare |
ballato |
Uwaga! W wielu przypadkach imiesłów bierny participio passato tworzony jest jednak w sposób nieregularny.
Ostatecznie więc konstrukcja czasu Trapassato Prossimo wygląda w następujący sposób:
PODMIOT + CZASOWNIK POSIŁKOWY + PARTICIPIO PASSATO + DOPEŁNIENIE |
Poniżej przedstawiamy przykładowe zdania wyrażone w czasie Trapassato Prossimo
Ieri sera eravamo stanche, perché avevamo lavorato tutto il giorno. Wczoraj byłyśmy zmęczone, bo pracowałyśmy cały dzień. |
Dopo che avevo preparato la cena, sono venuti gli amici. Po tym jak przygotowałem kolację, przyjechali przyjaciele. |
Non siamo andati al cinema a vedere l’ultimo film, perché l'avevamo già visto qualche giorno prima. Nie poszliśmy do kina na najnowszy film, ponieważ już go widzieliśmy kilka dni wcześniej. |
Quando siamo finalmente arrivati, la partita era già cominciata da alcuni minuti. Kiedy wreszcie przyjechaliśmy, mecz trwał już od paru minut. |
PODMIOT + ODMIENIONY CZASOWNIK AVERE + PARTICIPIO PASSATO + DOPEŁNIENIE |
Zawsze stosujemy czasownik avere odmieniony w czasie Imperfetto, tak jak to przedstawiono w poniższej tabelce.
Liczba pojedyncza 1. io avevo 2. tu avevi 3. lui, lei aveva |
Liczba mnoga 1. noi avevamo 2. voi avevate 3. loro avevano |
Czasownik posiłkowy avere odmieniony jak powyżej używamy łącznie z czasownikiem konkretnym (opisującym czynność, w formie imiesłowu biernego). Poniżej przedstawiamy przykłady odmiany czasowników przez osoby w czasie Trapassato Prossimo dla każdej z 3 koniugacji:
|
guardare |
tenere |
cucire |
io |
avevo guardato |
avevo tenuto |
avevo cucito |
tu |
avevi guardato |
avevi tenuto |
avevi cucito |
lui/lei |
aveva guardato |
aveva tenuto |
aveva cucito |
noi |
avevamo guardato |
avevamo tenuto |
avevamo cucito |
voi |
avevate guardato |
avevate tenuto |
avevate cucito |
loro |
avevano guardato |
avevano tenuto |
avevano cucito |
Poniżej przedstawiamy przykładowe zdania wyrażone w czasie Trapassato Prossimo z użyciem czasownika posiłkowego "avere"
Ho mangiato il pranzo che la mamma aveva preparato il giorno prima. Zjadłem obiad, który mama przygotowała dzień wcześniej. |
Ho comprato la macchina, la quale avevo visto la settimana scorsa. |
PODMIOT + ODMIENIONY CZASOWNIK ESSERE + PARTICIPIO PASSATO + DOPEŁNIENIE |
Zawsze stosujemy czasownik posiłkowy essere odmieniony w czasie Imperfetto, tak jak to przedstawiono w poniższej tabelce.
Liczba pojedyncza 1. io ero 2. tu erì 3. lui, lei era |
Liczba mnoga 1. noi eravamo 2. voi eravate 3. loro erano |
Odpowiednio odmieniony czasownik posiłkowy essere używamy łącznie z następującym po nim czasownikiem konkretnym (opisującym czynność, w formie imiesłowu biernego).
Uwaga!!! Tworząc konstrukcję essere + participio passato trzeba pamiętać, że czasownik musi zgadzać się w liczbie (pojedyncza/mnoga) i rodzaju(męski/żeński) z podmiotem.
Przypadki odmiany imiesłowów biernych występujących łącznie z essere dla rodzaju męskiego w 3 koniugacjach (-are, -ere, -ire):
|
andare - jechać |
vivere - żyć |
partire- rozpocząć |
io |
ero andato |
ero vissuto |
ero partito |
tu |
eri andato |
eri vissuto |
eri partito |
lui/lei |
era andato |
era vissuto |
era partito |
noi |
eravamo andati |
eravamo vissuti |
eravamo partiti |
voi |
eravate andati |
eravate vissuti |
eravate partiti |
loro |
erano andati |
erano vissuti |
erano partiti |
Przypadki odmiany imiesłowów biernych występujących łącznie z essere dla rodzaju żeńskiego w 3 koniugacjach (-are, -ere, -ire):
|
andare - jechać |
vivere - żyć |
partire - rozpocząć |
io |
ero andata |
ero vissuta |
ero partita |
tu |
eri andata |
eri vissuta |
eri partita |
lui/lei |
era andata |
era vissuta |
era partita |
noi |
eravamo andate |
eravamo vissute |
eravamo partite |
voi |
eravate andate |
eravate vissute |
eravate partite |
loro |
erano andate |
erano vissute |
erano partite |
Non ero mai stato in questo luogo. |
Dopo che era arrivato al lavoro, ha avuto la riunione. |
Czas imperfetto czy passato prossimo?- porównanie
Czas niedokonany imperfetto |
Czas dokonany passato prossimo |
1. Imperfetto wyraża czynność niedokonaną; nie wiadomo dokładnie, kiedy czynność się zaczęła i skończyła; opisuje czynność w trakcie jej trwania, np. |
1. Jeżeli wiadomo w jakim przedziale czasu czynność miała miejsce, to używa się passato prossimo, nawet jeśli czasownik w języku polskim wyraża aspekt niedokonany, np. |
|
|
2. Imperfetto określa czynność powtarzającą się w przeszłości, np. |
2. Passato prossimo wyraża czynność jednorazową, np. Wczoraj wieczorem źle się poczułem. |
|
|
3. Imperfetto jest często poprzedzony słowami mentre (gdy, podczas gdy) i quando (gdy), np. |
3. Passato prossimo może być poprzedzony słowem quando (kiedy), np. |
Spójniki charakterystyczne dla czasów przeszłych:
siccome dato che visto che perché |
Spójniki siccome, dato che, visto che są tłumaczone na język polski jako „ponieważ”, „zważywszy, że”. W przeciwieństwie do spójnika perché mogą występować na początku zdania. Wyrażenia siccome, dato che, visto che są z reguły używane w kontekstach bardziej formalnych niż perché - nie różnią się jednak znaczeniem.
Visto che faceva freddo, non siamo usciti di casa per tutto il fine settimana. (Zważywszy na fakt, że było zimno, nie wyszliśmy z domu przez cały weekend.) Dato che non ho chiuso occhio per tutta la notte, mi sono alzato abbastanza tardi. (Zważywszy na fakt, że nie zmrużyłem oka przez całą noc, wstałem dość późno.) Siccome non avevo i soldi, non sono andato al cinema. (Zważywszy na fakt, że nie miałem pieniędzy, nie poszedłem do kina.) |
Powyższe zdania można wyrazić również w następujący sposób:
Non siamo usciti di casa per tutto il fine settimana perché faceva freddo. (Nie wyszliśmy z domu przez cały weekend, ponieważ było zimno.) Mi sono alzato abbastanza tardi perché non ho dormito per tutta la notte. (Wstałem dość późno, ponieważ nie zmrużyłem oka przez całą noc.) Non sono andato al cinema perché non avevo i soldi. (Nie poszedłem do kina, bo nie miałem pieniędzy.) |
Porównanie czasów: Imperfetto i passato remoto
- Kilku czasowników w imperfetto można użyć, aby wymienić różne czynności lub sytuacje, które mają miejsce w tym samym czasie:
Nel soggiorno il babbo leggeva il giornale e la mamma sfogliava una rivista, mentre il figlio ascoltava dei dischi nella sua camera - w salonie dziadek czytał gazetę a mama przeglądała czasopismo, podczas gdy syn słuchał płyt w swoim pokoju |
- Kilka czasowników w passato remoto wskazuje na czynności lub wydarzenia , które następują po sobie. Często jedne wynikają z drugich:
Quando Alfredo mi vide in quel luogo, si meravigliò - kiedy Alfredo zobaczył mnie w tamtym miejscu, zdziwił się. |
- Imperfetto i passato remoto użyte razem w zdaniu złożonym wyrażają sytuację , kiedy jakaś trwajaca czynność (stan) zostaje zakłócona (przerwana, albo staje się tłem dla innej czynności) przez konkretne, dokładnie określone wydarzenie:
Mentre nacque mio padre, il nostro paese era in guerra. – kiedy urodził sie mój ojciec, była wojna |