Submitted by admin on Thu, 05/30/2013 - 21:06.
Czas teraźniejszy w jezyku włoskim, a dokładnie jego zastosowanie, bardzo przypomina czas teraźniejszy w języku polskim. Isnieje jednak kluczowa różnica: włoski czas teraźniejszy -presente indicativo może wyrazić także czynność, która ma się zrealizować w niedalekiej przyszłości.
A Giugno vado in Inghliterra – w czerwcu jadę do Anglii
A Luglio vado in Italia – w lipcu jadę do Włoch
Ti aiuto appena faccio i lavori di casa- pomoge ci jak tlyko skończę prace domowe
Ti telefono appena finisco gli esercizi- zadzwonię do ciebie jak tylko skończę ćwiczenia |
Odmiany regularna we włoski czasie teraźniejszym
W języky włoski możey wyróżnić trzy koniugacje, tj. klasy odmiany czasowników przez liczby i osoby. Jeżeli dany czasownik odmienia się zgodnie z którąś z tych klas odmiany (koniuacji) to mówimy że jego odmiana jest regularna w przeciwnym wypadku o takiej odmianie powiemy, że jest nieregularna. To według, której koniugacji odmieniamy dany czasownik regularny jest określane na podstawie bezokolicznika, a dokładnie jego końcówki. Bezokolicznik to czasownik w formie podstawowej, bezosobowej. Przykłady bezokoliczników w języku polskim to być, biec, robić, gotować, pływać, kupić.
Bezokoliczniki w języku włoskim mogą posiadać następujące 3 rodzaje końcówek: -are, -ere, lub -ire kwalifikujących czasownik odpowiednio do pierwszej, drugiej lub trzeciej koniugacji:
koniugacja |
końcówka |
bezokolicznik włoski |
bezokolicznik polski |
pierwsza |
-are |
suonare |
grać |
druga |
-ere |
scrivere |
pisać |
trzecia |
-ire |
patire |
cierpieć |
W celu otrzymania czasownika odpowiednio odmienionego przez osoby należy odrzucić wymienione już wcześniej końcówki -are, -ere, lub -ire, otrzyamy tzw. temat czasownika. Do tak otrzymanego tematu dodajemy nowe końcówki zależne od czasu, osoby i liczby. Końcówki te charakterytyczne dla czasu teraźniejszego poznasz w dalszej części tego artykułu, natomiast dla innych czasów języka włoskiego w odpowiednich artykułach poświęconych konkretnemu czasowi gramatycznemu
W poniższej tablicy prezentujemy w lewej kolumnie listę osób: "Ja, ty... my, wy,.." w języku włoskim, w prawej natomiast odpowiadające tym osobom końcówki dla pierwszej koniugacji. Końcówki te podstawia się w miejsce końcówki -are bezokolicznika:
pierwsza koniugacja |
io |
-o |
tu |
-i |
lui/lei |
-a |
noi |
-iamo |
voi |
-ate |
loro |
-ano |
A o to przykłady odmiany czasownika "suonare - grać" w I koniugacji:
suonare |
grać |
io |
suono |
ja |
gram |
tu |
suoni |
ty |
grasz |
lui/lei |
suona |
on/ona |
gra |
noi |
suoniamo |
my |
gramy |
voi |
suonate |
wy |
gracie |
loro |
suonano |
oni/one |
grają |
W języku włoskim (w przeciwieństwie np. do jezyka angielskiego) nie jest konieczne poprzedzanie czasownika zaimkami osobowymi np. io, tu, noi, loro
Io suono una melodia. |
Ja gram melodię. |
Ale równie poprawnie możemy powiedzieć:
Suono una melodia |
Gram melodię. |
Wynika to z faktu, że wykonawcę czynności (podmiot) możemy (podobnie zresztą jak w języku polskim) określić na podstawie samej końcówki odmienionego czasownika (końcówka -o, więc io - ja)
Do
drugiej koniugacji należą czasowniki zakończone na -ere. Poniższa tabela podobnie jak poprzednio w lewej kolumnie wymienia kolejno poszczególne osoby przez które odmieniamy czasownik (najpierw te w liczbie pojedynczej: io, tu, lui/lei, a następnie w liczbie mnogiej: noi, voi, loro), podczas gdy w prawej kolumnie podaje odpowiadające tym osobom końcówki czasownika, które dołączamy do tematu bezokolicznika (tj. bezokolicznik bez -ere) w celu uzyskania poprawnie odmienionego czasownika w danej osobie w II koniugacji:
druga koniugacja |
io |
-o |
tu |
-i |
lui/lei |
-e |
noi |
-iamo |
voi |
-ete |
loro |
-ono |
A o to przykłady odmiany czasownika "scrivere - pisać" w II koniugacji:
scrivere |
pisać |
io |
scrivo |
ja |
piszę |
tu |
scrivi |
ty |
piszesz |
lui/lei |
scrive |
on/ona |
pisze |
noi |
scriviamo |
my |
piszemy |
voi |
scrivete |
wy |
piszecie |
loro |
scrivono |
oni/one |
piszą |
III. Koniugacja czasownika
Do trzeciej koniugacji należą czasowniki zakończone na -ire. Poniższa tabela analogicznie jak w dwóch poprzednich przypadkach przedstawia końcówki odpowiadające poszczególnym osobom podczas odmiany czasowników należących do tej właśnie koniugacji:
trzecia koniugacja |
io |
-o |
tu |
-i |
lui/lei |
-e |
noi |
-iamo |
voi |
-ite |
loro |
-ono |
A o to przykłady odmiany czasownika "partire - wyjeżdżać" w III koniugacji:
partiare |
wyjeżdżać |
io |
parto |
ja |
wyjeżdżam |
tu |
parti |
ty |
wyjeżdżasz |
lui/lei |
parte |
on/ona |
wyjeżdża |
noi |
partiamo |
my |
wyjeżdżamy |
voi |
partite |
wy |
wyjeżdżacie |
loro |
partono |
oni/one |
wyjeżdżaią |
UWAGA!
Warto zwrócić szczególną uwagę na fakt, iż w przypadku części czasowników trzeciej koniugacji, u których w bezokoliczniku końcówka -ire jest poprzedzona samogłoską i spółgłoską należy, przed wyżej wymienionymi końcówkami charakterystycznymi dla danej osoby/liczby umieścić dodatkowo cząstkę -isc-. Cząstkę -isc- dodajemy w całej liczbie pojedynczej i w trzeciej osobie liczby mnogiej. Całość końcówek tej klasy czasowników wyglada w sposób przedstawiony poniżej:
trzecia koniugacja (2) |
io |
-isco |
tu |
-isci |
lui/lei |
-isce |
noi |
-iamo |
voi |
-ite |
loro |
-iscono |
A oto przykładowa odmiana czasowników tego typu:
capire |
rozumieć |
io |
capisco |
ja |
rozumiem |
tu |
capisci |
ty |
rozumiesz |
lui/lei |
capisce |
on/ona |
rozumie |
noi |
capiamo |
my |
rozumiemy |
voi |
capite |
wy |
rozumiecie |
loro |
capiscono |
oni/one |
rozumieją |
Poniżej przedtsawiamy przykłady innych czasowników odmieniających się jak capire . Zwykle można je rozpoznać po samogłosce i spółgłosce przed końcówką bezokolicznika -ire, w odróżnieniu od czasowników odmieniających się jak partire, które mają przed -ire dwie spółgłoski
apparire |
pojawiać się |
capire |
rozumieć |
pulire |
czyścić |
preferire |
woleć |
spedire |
wysyłać |
sparire |
znikać |
Zwróćmy uwagę , że końcówki 1 i 2 osoby liczby pojedynczej (io - ja, tu - ty) oraz 1 osoby liczby mnogiej (noi - my) są takie same we wszystkich koniugacjach (odmianach): io: -o, tu: -i, noi: -iamo.
W przypadku 3 osoby liczby pojedynczej (lui/lei - on/ona) i mnogiej (loro - oni/one) końcówki są identyczne w II i III koniugacji (-ere, -ire), ale inne niż w I koniugacji (-are):
I koniugacja |
suona |
suonano |
II koniugacja |
scrive |
scrivono |
III koniugacja |
parte |
partono |
Natomiast 2 osoba liczby mnogiej (voi -wy) ma różne końcówki w każdej z trzech koniugacji:
I koniugacja |
suonate |
II koniugacja |
scrivete |
III koniugacja |
partite |
W języku włoskim szyk zdania oznajmującego jest taki sam jak w języku polskim. Poniżej przedstawiamy kolejność poszczególnych części mowy:
PODMIOT + ORZECZENIE + DOPEŁNIENIE |
I gatti sono neri. - Koty są czarne. |
Podobnie jak w języku polskim w zdaniu mogą również występować okoliczniki i przydawki:
I tre gatti sul divano sono neri. - Trzy koty na kanapie sa czarne |
Przydawki sa umieszczone przed podmiotem i dlatego szyk zdania pozostał niezmieniony..
Możliwe jest także umieszczenie przydawki na końcu zdania:
I gatti sono sul divano. - Koty sa na kanapie. |
Zdarza sie również, że zdanie rozpoczyna się od orzeczenia:
Volete andare al mare? - Chcecie jechać nad morze |
Niżej widać, w jaki sposób w języku włoskim tworzy się przeczenia.
PODMIOT + NON + ORZECZENIE + DOPEŁNIENIE |
Oto przykładowe zdanie:
I bambini sono piccoli. - Dzieci sa małe. |
Aby utworzyć na bazie zdania twierdzącego zdanie przeczące należy przed orzeczeniem dodać partykułę przeczącą "non":
I bambini non sono piccoli. - Dzieci nie są małe. |
Reguła pokazana powyżej ma zastosowanie także w zdaniu złożonym, kiedy to partykułę "non" wstawiamy przed orzeczeniem które chcemy zaprzeczyć:
Noi siamo al lavoro e loro non ci sono ancora arrivati. - My jesteśmy w pracy, a oni jeszcze tam nie przyjechali. |
Ważna Uwaga! Choć w języku włoskim istnieje również słówko "no" to w żadnym wypadku nie należy go używać przed orzeczeniem w celu jego zaprzeczania. Służy wyłącznie Służy ono jedynie do wyrażania negatywnej odpowiedzi:
Sei in Italiano? - Czy jesteś Włochem?
No. – Nie |
Struktura zdania pytającego jest równie prosta, wynika to z faktu , że jest ona taka sama jak w zdaniu oznajmującym. Jedyna różnica polega na zastapieniu kropki znakiem zapytania. Poniżej przedstawiamy zapis schematyczny poszczególnych części mowy w zdaniu pytającym w języku włoskim:
PODMIOT + ORZECZENIE + DOPEŁNIENIE ? |
I gatti sono neri. - Koty sa czarne. (zdanie oznajmujące)
I gatti sono neri? - Czy koty sa czarne? (pytanie) |
Innym sposobem na zadanie takiego pytania jest zastosowanie inwersji, czyli zamiana miejscami czasownika z podmiotem jak w poniższym przykładzie:
Sono neri i gatti? - Czy koty sa czarne? |
Wersja druga jest często stosowana w jezyku mówionym, gdyż posługując się inwersją nie musimy pamiętać o odpowiedniej intonacji (akcentowaiu zdania pytającego), która wskazywałaby, że chodzi nam o pytanie. W przeciwnym razie taka wypowiedź mogłaby zostać poprostu zinterpretowana jak zdanie twierdzące.